Ik moet bekennen dat ik de laatste jaren mijn hart een beetje verloren heb aan Champagne en haar streek. Waarmee ik geen afbreuk doe aan alle andere lekkere mousserende wijnen die over heel de wereld geproduceerd worden. Gisteren proefde ik tijdens een lezing over ‘Bruisende wijnen van de Wereld’, nog een lekkere Saronsberg Cap Classic en een meer dan correcte Prosecco Valdobbiadene Dea Rivalta uit Friuli. Voor veel van de aanwezigen was Cuvée Seigneur Ruffus van Vignobles des Agaises een ware ontdekking. Gemaakt van 100% chardonnay is dit een bijzonder verfrissende wijn met lekkere florale toetsen. We eindigden onze degustatie met de Cuvée Prestige van Champagne producent Etienne Lefèvre, een heerlijke wijn. Hij wordt gemaakt van de helft pinot noir en de helft chardonnay, waaraan 25% reservewijn wordt toegevoegd. Hij blijft 3 jaar sur latte, wat de wijn een diepe smaak geeft met subtiele aroma’s van biscuit, toast en steenvruchten. Een huis om goed in het oog te houden.

Champagne studiedag in Hotel- en Toerismeschool Spermalie
In het najaar organiseerde het Champagnebureau van de Benelux en de Hotel- en Toerismeschool Spermalie een studiedag rond duurzame ontwikkeling en milieuvriendelijke wijnbouw. Volgens Dominique Moncomble, verantwoordelijke van het project bij het CIVC, Comité Interprofessionel du Vin de Champagne, is dit de meest belangrijke ontwikkeling in het gebied. Er worden uiteraard in veel regio’s natuurvriendelijk gewerkt, maar met dit project neem de Champagne regio resoluut het voortouw in het streven naar duurzame wijnbouw.

Vier pijlers
“In Champagne hebben alle wijnbouwers, druiventelers, coöperatieven en alle grote wijnhuizen zich eensgezind geschaard achter het actieplan voor duurzame wijnbouw”, vertelt Moncomble “Dat houdt in dat we naar een 100% ecologische wijnbouw streven in onze regio”.
Op het eerste zicht lijkt deze resolute aanpak heel recent, maar toch stimuleert het CIVC al 15 jaar lang de wijnboeren om milieuvriendelijker te werken. Een team van specialisten sensibiliseren de wijnbouwers, overtuigen hen van de waarden van ecologische wijnbouw, geven opleidingen en begeleiden de wijnhuizen bij de overgang van klassieke wijnbouw naar duurzame wijnbouw. Uiteindelijk kunnen de wijnbouwers een certificaat verdienen waarbij ze erkend worden dat ze bewust voor duurzame wijnbouw kiezen.  Deze aanpak levert mooie resultaten: in 1998 bewerkten 11 wijnbouwers  slechts 60 ha biologische wijngaarden, terwijl recente cijfers uit 2012 een spectaculaire groei tonen van 404 ha biologische wijngaarden, bewerkt door 98 bedrijven.

Het milieubeleid van het CIVC is gebaseerd op 4 pijlers.

1. De beheersing van synthetische productiemiddelen en het weren van producten die risico’s inhouden voor de volksgezondheid.
   Dit houdt in dat er minder wordt gesproeid, maar ook, dat gekozen wordt voor natuurvriendelijkere producten, die goed afbreekbaar zijn.
   In 15 jaar tijd zijn de synthetische insecticiden en herbiciden met meer dan 50% afgenomen en sinds dit jaar zijn de spectaculaire sproeihelikopters volledig verdwenen. De champagne wijnboeren streven tegen 2018-2020 naar nogmaals 50% minder gebruik van bestrijdingsproducten. Dat doen ze o.a. door een intense aanwezigheid in de wijngaard.
   Op veel plaatsen in de wijngaarden staan kleine meetcentrales, waar vochtigheid en temperatuur worden bijgehouden. Hierdoor kunnen de wijnboeren tijdig mogelijke risico’s inschatten. Bij veel wijnhuizen worden insecten, zoals lieveheersbeestjes, ingezet als natuurlijke vijanden van bladluizen. Een andere natuurvriendelijke ingreep in de wijngaard zijn de minuscule plastic containers met (nagemaakte) lokstof van vrouwelijke vlinders. Ze worden verspreid in de wijngaarden. Aangetrokken door de lokstof zoekt het mannetje naar een vrouwtje, maar door de afwezigheid van de vrouwtjesvlinder is het mannetje verward en gebeurt geen bevruchting. Daardoor zijn er geen rupsen in de wijngaard. In 1996 werd deze vlindervriendelijke ingreep nog niet toegepast in Champagne, maar vandaag vinden we deze “confusion sexuelle du papillon” al in meer dan 13.500 ha wijngaarden.
2. Het behoud en opwaarderen van de terroir, de biodiversiteit en de landschappen van de Champagne.
   Sinds 2011 is er 72 miljoen euro geïnvesteerd in de verbetering en restauratie van de waterhuishouding. Zo werden tussen de heuvels, wijngaarden en langs randen en wegen tal van betonnen waterweggetjes aangelegd die het regenwater in goede banen leiden naar opvangbekkens. Een andere belangrijke ingreep is de aanplant van grassen tussen de ranken en langs de rand van de wijngaard. Daarnaast zien we veel nieuwe hagen die vandaag de streek opfleuren. Op veel plaatsen waar een open ruimte aanwezig is, zorgen de hagen voor een natuurlijke bescherming van de wijnranken. Het maakt de streek nog meer aantrekkelijk.
3. Het verantwoord en zorgzaam omgaan met water, bijproducten en afval.
   In Champagne wordt, net als in andere wijnregio’s, heel veel water verbruikt bij de productie van de wijn. Een duizelingwekkend cijfer van 600.000 m³ afvalwater en 120.000 ton bezinksel zorgen voor een afvalberg dat gelijk is aan de organische vervuiling van een stad met 200.000 inwoners.
   Veel water wordt gezuiverd en hergebruikt. De bijproducten (rist, gistresten, …) worden zoveel mogelijk gerecupereerd. Sommige producten worden gebruikt als natuurlijke meststof in de wijngaard, de marc of geperste druivenresten wordt verstookt tot alcohol voor de medische en cosmetica industrie en druivenpitten liggen aan de basis van druivenpitolie.  Andere zaken worden verwerkt tot veevoeder. Naast de organische afvalberg is er ook heel wat industrieel afval, zoals de metalen kroonkurken of kartonnen en plastiek verpakkingen.
   Ook hier is een intens programma opgezet om zoveel mogelijk zaken te recupereren of te verwerken in andere herbruikbare materialen. Er wordt gestreefd om tegen 2020 alle afvalproducten volledig te kunnen recupereren.
4. Uitdagingen m.b.t. energie en klimaat.
   Net als in andere economische regio’s zorgen de druiventeelt en champagneproductie voor een vrij hoge CO2-uitstoot. In Champagne wordt gestreefd om tegen 2050 de uitstoot van broeikastgassen met 75 à 80 % te reduceren. Op korte termijn wordt gewerkt om tegen 2020 de uitstoot te verminderen met 25%. Volgens de informatie van het CIVC is o.a. de promotie van biologische wijnbouw hiervoor een middel. Een meer overdachte, energievriendelijke en milieubewuste vinificatie is daarom noodzakelijk. Een ander aandachtspunt is het weren van vervuilende transportmiddelen, een betere isolatie en duurzame bouwstijl bij nieuwe projecten en strengere normen i.v.m. duurzame verpakkingsmaterialen (lichtere flessen, kartonnen dozen, …).

Besluit
Heel deze duurzame visie op de wijnbouw past perfect in de kandidatuur die de Franse regering heeft ingediend binnen het Werelderfgoed van de Unesco om de Champagne als waardevol gebied te erkennen. Daarbij verwijst de kandidatuur naar 2000 jaar wijnbouwtraditie in de regio met speciale aandacht voor de diepe kelders, de golvende en groene streek en de wijnhuizen van de beroemde Avenue du Champagne in Epernay en enkele grote “maisons” in Reims.

Zelf heb ik het landschap in Champagne in 20 jaar tijd intens en diepgaand zien veranderen. Op het einde van de jaren negentig zag je in de winter, verspreid over de wijngaarden, talrijke kleine vuurhaarden voor het verbranden van het snoeihout. De wijnbouwers verbrandden de takjes en twijgjes omdat ze bang waren voor de ziektekiemen die in het hout mogelijk aanwezig waren. Er werd in die tijd veel gesproeid met synthetische producten. Daardoor ontwikkelden de ranken zelf geen eigen weerbaarheid, vermits de verdediging tegen ziekten en schimmels van buiten kwam. Vandaag zijn de ranken meer en meer weerbaar en wordt het snoeihout verhakseld en verspreid als compost in de wijngaard. Langs en door de wijngaarden groeien grassen, klavers en allerlei soorten bloemen en kruiden. Het is heerlijk wandelen langs de hagen, waarin vogels hun nest maken en waar je bijen hoort zoemen. Het klinkt romantisch, maar deze schitterende evolutie heeft tevens gezorgd voor steeds betere wijnen en dat is voor de Champagneliefhebber misschien wel het  meest geapprecieerde gevolg van de duurzame wijnbouw in Champagne.