Op zondag 2 juli 2017 zaten 14 mensen rond de proeftafel: 6 wijnbouwers en 8 journalisten, wijnschrijvers – bloggers.

Plaats van afspraak: Wijndomein Aldeneyck in Belgisch Limburg – Maasvallei.

Doel: kennismaken met pinot gris uit de Lage Landen, in ontmoeting met benchmark wijnen uit de omliggende landen.

Deelnemende en aanwezige wijndomeinen uit België en Nederland: Aldeneyck, Château Bon Baron, Thorn, Entre-Deux-Monts, Wijngaardsberg en Apostelhoeve, Daarnaast werden wijnen geproefd van de Kleine Schorre en Wijngoed Zilver Cruys.

De buitenlandse domeinen: Weingüt Bercher-Burcheim Baden, Weingüt Dr. Heger Baden, Weingüt Allram Kamptal Oostenrijk, Marco Felluga uit Friuli, Domaine Trimbach, Domaine René Muré en Domaine Léon Boesch uit de Elzas, Nals Magreid uit Alto Adige, Terlaner Alto Adige en Albino Armani uit Veneto, subregio Valadige

Methode: alle wijnen werden blind geschonken in verschillende flights van maximum 5 wijnen. Daarbij werd één domein uit B of NL voorgesteld met pinot gris wijnen uit verschillende oogstjaren in relatie / confrontatie met een wijn uit de Elzas, Duitsland, Oostenrijk of Italië. Organisator Stefaan Soenen had ook gevraagd aan de wijnbouwers om een oudere wijn mee te brengen. De oudste wijn was Château Bon Baron Pinot Gris 2008.

De uitgebreide analyses van elke wijn zijn door collega’s Stefaan Soenen en Mariëlla Beukers gebundeld en neergepend. Met mijn bijdrage wil ik vooral de eigenheid van de druif van nabij bestuderen.

Kennismaken met pinot gris
Neen, pinot gris of pinot beurrot of rulander of grauburgunder of malvoisie of pinot grigio of szurkebarat of fromenteau is geen tafelspringer, geen ‘merk’ zoals chardonnay, merlot of andere vedetten onder de druiven.
Hij gedijt in de luwte van de wijnwereld, een beetje grijs zoals zijn naam.
Toch is pinot gris een bijzonder interessante en boeiende druif die wereldwijd aan een opgang bezig is. Hij wordt gewoonlijk geassocieerd met de Elzas en Noord-Italië waar pinot grigio een van de populairste exportproducten vertegenwoordigt. Hij komt het meest voor in Elzas, Italië en Duitsland, maar er zijn ook belangrijke aanplantingen in Zwitserland, Oostenrijk, Luxemburg, Hongarije, Canada, Nieuw Zeeland, Zuid-Afrika, Australië, Californië en in Oregon.
Krijgen we over enkele jaren een ware pinot gris boom? Het zou kunnen.
In de VS is pinot grigio uit Italië een van de populairste importwijnen en in Australië neem de aanplant snel toe. Vooral in frissere regio’s zoals Tasmanië, Mornington Peninsula en Orange wordt hij meer en meer aangeplant. In Nieuw-Zeeland vinden we pinot gris vooral op het zuidelijk eiland. Daar zal zijn eigenschap om (heel) lang te rijpen niet vreemd aan zijn. Ook in Californië en Oregon hebben de wijnbouwers de druif ontdekt en wordt hij intens aangeplant. Bij ons, in de lage landen, is er nog weinig pinot gris aangeplant. Naar verluidt rond 30ha, verspreid over België en Nederland. Hopelijk breidt het areaal verder uit. De hoge kwaliteit van de geproefde wijnen in Aldeneyck, versterkt mijn overtuiging dat deze druif een terechte plaats heeft in onze wijngaarden.

Zijn eigenheid
Een pinot gris heeft veel gedaantes, zoals we ook vaststelden in de overzichtsproeverij. Van lichtvoetig, speels, elegant tot beendroog, rijk, breedsmakend en zelfs nobel en zoet.
DNA onderzoek toont aan dat pinot gris hetzelfde DNA-profiel heeft als pinot noir. Hij komt oorspronkelijk uit Bourgogne, waar de Cisterciënzermonniken voor zijn verspreiding zorgden. In die tijd werden de druiven gewoonlijk samen aangeplant. Deze ‘complantation’ van pinot gris en pinot noir had een duidelijk doel: de zachtaardige pinot gris moest de pittige zuren van de pinot noir reduceren. In Bourgogne wordt pinot beurot, zoals de druif daar heet, nog steeds geteeld en sommige wijnbouwers maken rijke en volle wijnen, die op hout zijn gegist en gelagerd.
De druif heeft middelgrote bessen, die roodbruin kleuren bij de rijping. Soms kan daardoor een licht roze schijn in de wijn aanwezig zijn, zeker als wijnbouwers een lichte schilinweking toepassen. Het is een druif die lang kan rijpen, vandaar dat hij zo goed gedijt in de Elzas en Baden. Hij vraagt wel een zorgzame mentor. Jules Nijs van Wijngaardsberg en Karel Henckens van Aldeneyck zeggen dat een doorgedreven loofwandbeheer van groot belang is bij de teelt van pinot gris. Dit betekent een grote aanwezigheid in de wijngaard. Rond de trossen worden bladeren verwijderd, zodat de druiven van een betere zoninval genieten. Indien nodig wordt dit in de loop van het rijpingsproces herhaald.
Ik weet uit vroegere ervaringen met pinot gris uit de Elzas en Baden dat de druif goed kan ouderen. Dat werd ook bevestigd in de tasting met de schitterende Château Bon Baron uit 2008. Wat een sappige, smaakvolle en volumineuze wijn.  Ook Apostelhoeve 2011 en 2012 waren mooie exemplaren van oudere jaargangen.
Pinot gris of pinot grigio. Is er een verschil?
Tijdens de proeverij was het niet verwonderlijk dat Italië goed aanwezig was. In het noorden van Italië is pinot grigio immers een waar goudhaantje voor de wijnbouwers.
Pinot gris of pinot grigio. Gaat het hier werkelijk om dezelfde druiven? Heel wat mensen zijn overtuigd dat het hier om twee compleet verschillende druiven gaat. Het is inderdaad een beetje verwarrend.
Pinot grigio wordt meestal geassocieerd met lichte frisse drinkwijntjes, terwijl een pinot gris uit de Elzas of Baden in Duitsland zwaarder op de hand ligt.  Nochtans gaat het hier om dezelfde druif. Het verschil tussen pinot gris en pinot grigio is vooral een cultuurverschil.  In Italië vinden we pinot grigio hoofdzakelijk in Friuli-Venezia-Giuilia, Trentino, Veneto en Alto Adige, waar van oudsher een eerder lichte wijn wordt gemaakt.  In deze regio’s wordt vroeger geoogst dan in de Elzas of Duitsland en er worden tevens hogere rendementen binnen gehaald, wat uiteraard mee aan de basis ligt van de lichtere stijl. De inwoners van Friuli-Venezia-Giulia zijn niet voor niets de grootste wijndrinkers van Italië. Pinot grigio behoort tot hun dagelijks dieet…
Toch worden in noord-Italië ook  intense en fijne wijnen geproduceerd.  Zo was ik persoonlijk gecharmeerd door de pinot grigio van Nas Magreid 2015 uit Alto Adige. Een knappe, evenwichtige wijn met een heerlijke lentefrisheid in de smaak. Ook de beroemde wijnbouwer Marco Fellugia leverde een smaakvolle, heel droge wijn uit Friuli.
De Elzas daarentegen wordt van oudsher aanzien als de bakermat van pinot gris. Hier rijpen de druiven veel langer en levert dit een rijkere, rijpere stijl. Gewoonlijk is het alcoholgehalte iets hoger dan de Italiaanse wijnen. In de Elzas en in Baden worden ook zoete wijnen gemaakt van pinot gris. We proefden drie verschillende Elzassers: Domaine Trimbach, Domaine René Muré en de Clos Zwingel van Domaine Léon Boesch. Hoewel het drie verschillende wijnstijlen waren, hadden ze toch alle drie een rijkere en rijpe stijl. René Muré 2014 was een wijn met complexe geuren die varieerden van rijp geel fruit naar natte bodem en bosgrond. De smaak was eerder vettig en vol met een peperachtige nasmaak. Trimbach Réserve 2013 was eveneens vrij rijk met een beetje restsuiker. Deze wijn werd vergist in roestvrijstalen tanks. Duidelijk een krachtige stijl, kenmerkend klassiek Elzas pinot gris. De wijn van Léon Boesch uit 2014 was de meest droge Elzaswijn met een fijn zuur en een lange rijke afdronk. Een heel mooie en sierlijke wijn. Deze wijn werd vergist in grote fusten en bleef 12 maanden in contact met de lie.
De namen pinot gris en pinot grigio worden ook in de overzeese gebieden gebruikt om twee wijntypes aan te duiden. Op de website van het Australisch wijnbureau geven ze het verschil tussen pinot grigio en pinot gris. De Australische pinot grigio is gevinifieerd in roestvrij staal op lage temperatuur, terwijl de pinot gris-vermelding op het etiket naar een rijkere stijl en/of houtgelagerde wijnen verwijst.

De flights
Het verschil tussen pinot gris en pinot grigio merkten we al in de 1ste flight met verschillende jaargangen van Wijndomein Aldeneyck samen met een pinot grigio van Terlaner uit Alto Adige. Aldeneyck 2014 had aantrekkelijke friszure aroma’s met veel citrus en subtiele kruidigheid. De smaak was eveneens zeer fris met een licht peperachtige nasmaak. Heerlijk evenwichtige wijn.
De Terlaner daarentegen was opvallend floraal met een hint van honing.  De eerste neus had groene kruiden en een beetje buxus. Een moment moest ik aan sauvignon blanc denken. De smaak was sappig en vol, met een warme gloed.
in andere flights proefden we verschillende jaargangen van Thorn en Apostelhoeve. Ook hier herken ik meer de rijpe stijl met weinig restsuiker, maar een goed evenwicht tussen aciditeit en volume. Vooral Thorn 2013 viel bij mij zeer in der smaak. Ik omschreef deze wijn als elegant en speels met een goede structuur. Ook Thorn 2016 is een beloftevolle iets rijpere wijn. Bij de wijnen van Wijngaardsberg met voorop 2016, noteerde ik zeer sappige wijn met levendige, crispy aciditeit. Jules had ook een 2009 mee genomen en deze wijn proefde heel kruidig en peperachtig in de afdronk. Was nu perfect te drinken.
In de volgende flight proefden we de wijnen van Apostelhoeve. Het was al enkele jaren geleden dat ik deze wijnen kon proeven. Apostelhoeve 2012 was een zeer zuivere wijn met fijn zuur, dat schitterende speelde met het beetje restzoet. Wat een mooi contrast. Jaargang 2016 was voor mij nog erg jong en zal wellicht zeer mooi evolueren.
De assemblage wijn Cuvée XII op basis van muller thurgau, auxerrois en pinot gris bevestigde mijn eerdere stelling dat pinot gris zich goed leent om te mengen met andere druiven. Deze jonge wijn van 2016 is nu vooral gemarkeerd door de aromatische muller thurgau en auxerrois. Ik rook vooral bloemengeuren, exotisch fruit en gekonfijte citrus. De wijn had een bijzonder sappige smaak.
De Cuvée XII heeft een heel toegankelijke stijl met zacht fruitig zoet en fijn zuur. Dat pinot gris zich goed voelt als assemblage druif, bewees Martin Bacquaert van Entre-Deux-Monts met zijn pinot gris, geassembleerd met pinot auxerrois, sieger en chardonnay. Dat levert een elegante evenwichtige wijn met een duidelijk charmerende invloed van de pinot auxerrois.  Iemand rond de tafel sprak van een “wijn met veel spanning”.
De laatste 2 flights kwamen de wijnen van Château Bon Baron naar voren met aansluitend de houtgelagerde wijnen. Ik verwees in de inleiding al naar de schitterend verouderde 2008. In de meer recente jaargangen viel 2014 op met zijn mooie neus van rijpe peer, bloemen en gele vruchten. De smaak was zeer evenwichtig, niet te zwaar op de hand, maar vol finesse. Een heel geslaagde en verfijnde wijn. Het millésime 2015 was duidelijk rijker, een beetje meer van alles, en iets zwaarder dan 2014.  Château Bon Baron laat zijn pinots 12 maanden rijpen in barriques, medium toasted. Toch was enkel bij 2013 een lichte houtinvloed waar te nemen. Bij de andere wijnen gaf de rijping een fluwelige smaak aan de wijnen. De Apostelhoeve 2015 kreeg 6 maanden houtrijping met wekelijkse batonnage. Ook hier was het hout heel goed geïntegreerd.
In de wijn van het oogstjaar 2011 was geen hout meer merkbaar. Deze wijn had veel aroma’s van gekonfijt fruit met een zachte smaak. Een goed verouderde wijn. Hetzelfde proefden we in Aldeneyck barrique 2014, hoewel bij deze wijn de frisse tonen iets meer naar voren kwamen. In de aroma’s was er subtiel hout waar te nemen, met bijenwas, kruidig en een lichte hint van boter. Een geslaagde wijn met een verfrissende smaak en lange afdronk.
Op het einde van de tasting kwamen we op adem met twee ‘late harvest’ wijnen van Thorn en Aldeneyck. Dit zijn beiden geslaagde dessertwijnen waarbij de zoete smaak perfect gecounterd wordt door frisse zuren. Een mooie afsluiter.

Conclusie
Na de proeverij stel ik vast dat ‘onze’ wijnen ergens tussen beide wijnstijlen in zitten. Zijn ze nu meer Italiaanse pinot grigio of Elzasser pinot gris?
Ik vind dat de pinot gris der lage landen een eigen stijl heeft. Omzeggens alle Nederlandse en Belgische wijnen die we proefden hadden een eerder volle smaak, ondersteund door een fijnzinnige aciditeit. Veel wijnen hadden ook een mooie lengte. Uiteraard speelden de jaargangen een rol. Maar toch was er de rode draad van degelijke, goed gemaakte wijnen.
Dit was een bijzonder interessante en leerzame dag. Compliment voor organisator Stefaan Soenen en de aanwezige wijnbouwers voor hun openheid en de informatie die ze met ons deelden. En uiteraard dank aan Tine en Karel van Wijndomein Aldeneyck voor de gastvrijheid.

Het is zomervakantie en talrijke wijnvrienden vertoeven in Toscane. Zelf heb ik ook talloze herinneringen aan deze schitterende streek in midden Italië. Ik leerde Italië liefhebben tijdens onze eerste reis, meer dan twintig jaar geleden. Ons reisdoel was Toscane omdat we, naast Chianti Classico, absoluut de vele kunstwerken wilden bewonderen die de regio rijk is. Ik had gelezen dat, volgens de Unesco, meer dan 60% van de voornaamste kunstwerken van  Italië zich in Toscane en Firenze bevonden. De stad heeft een lange, indrukwekkende geschiedenis en een ongelooflijk patrimonium. Sommigen beweren dat Firenze aan de basis ligt van het Stendhal Syndroom.  De Franse schrijver Stendhal, schrijver van “Le rouge et Le noir“ was de eerste die het syndroom beschreef en er ook aan leed: onwel worden door het aanschouwen van teveel aan schoonheid. Een soort indigestie van teveel kunst. Hoe vreemd.
Dat wilde ik wel eens zelf zien en beleven. Het klopt inderdaad. Toscane is kunst ! Geen kerk, kapel, doopvont, dorp of gehucht of het heeft een architectonische waarde of het heeft enkele bijzondere beelden.  Veel mensen associëren Toscane met kunstenaars, zoals Michelangelo, Dante, Macchiavelli, Botticelli en andere illustere figuren uit de geschiedenis van het “hart” van Italië.  Leonardo Da Vinci , l’uomo universale, werd er geboren en nog anderen spreken over de invloed van de Medici-familie of de eeuwige strijd tussen Firenze en Siena.
Wie er ooit is geweest, vergeet nooit de weidse heuvels en landschappen met glooiende wijngaarden en zilver blinkende olijfgaarden, afgezoomd met rijen cipressen. In het zuiden van Toscane, tussen Sienna en Montalcino, verandert het landschap in immense weiden met eindeloze zichten.  In de zomer voel je de warmte van het land in de okergele armoedige bodem — het doet aan een ruig maanlandschap denken — waarop duizenden schapen grazen.  Het is niet verwonderlijk dat door de eeuwen heen veel mensen bekoord en aangetrokken zijn door Toscane. Door de geografische ligging, pal in het midden van Italië, is het altijd al een gastvrij gebied geweest. Al wie op weg was naar Rome of het zuiden moest door de streek en liet zich ’s avonds over aan de goede zorgen van de duizenden hospites.
In wezen is er tegenwoordig niets veranderd. Veel Toscanen verdienen goed hun brood door de aanwezigheid van de vele toeristen. De olijfolie en wijn industrie draait op volle toeren, de vele dorpen zijn overspoeld door buitenlandse bezoekers — men moest zelfs enkele jaren de scheve toren van Pisa sluiten en schoren, omdat de toren het begaf onder het bezoekers geweld. Door de grote aanwezigheid van buitenlanders is Toscane de welvarendste provincie van Italië geworden.

Toscane is, samen met Piemonte, het belangrijkste wijngebied van Italië. De ligging tussen de Apennijnen en de Tyrreense zee geeft Toscane alle mogelijkheden voor wijnbouw. Een gematigd zuiders klimaat en talrijke bodemstructuren geven veel verschillende wijnen. Vandaar dat we in het gebied meerdere appellaties tegenkomen.  De wijngaarden liggen erg verspreid, soms in diepe valleien, andere liggen meer in de vlakte en nog andere staan op terrassen langs rotswanden. Al deze facetten geven een schilderspalet aan smaken, kleuren en herkomst. Tijdens een van mijn vele verblijven in Toscane leerde ik de verschillende wijnen kennen en nog altijd blijven de wijnen op basis van de Toscaanse sangiovese druif mij intens boeien. In Toscane leerde ik ook heel veel over het assembleren van wijn. Samen met onze gastheer Arturo, een chianti producent, vergeleken en proefden we de verschillende vaten en mengden verschillende wijnen om de beste assemblage te vinden. Wat een heerlijke herinneringen. Tijd om een van de eigenzinnigste druiven van Italië van nabij te bekijken.

Sangiovese, de druif van Toscane
De etymologische betekenis van sangiovese is “bloed van Jupiter”, de belangrijkste God van de Romeinen. Deze mythologische verwijzing geeft meteen ook het belang aan van deze druif en wat hij betekende doorheen de geschiedenis. Sporen van sangiovese gaan terug tot de Romeinse tijd. Sommige geschiedkundigen beweren zelfs dat de Etrusken al wijn maakten met sangiovese. De sangiovese wordt gewoonlijk (en terecht) geassocieerd met de wereldberoemde wijnen uit Toscane, maar in buurregio Emilia Romagna wordt beweerd dat zij het oorspronkelijke gebied zijn van sangiovese. In elk geval is sangiovese een van de oudste en meest vooraanstaande druivenrassen in Italië.
Hij ligt, via diverse klonen, aan de basis van Toscane’s meest vooraanstaande appellaties zoals Chianti, Brunello di Montalcino, Vino Nobile di Montepulciano en Morellino di Scansano.
In de buurgebieden Umbrië en De Marken is hij goed vertegenwoordigd. In Umbrië ligt hij mee aan de basis van verschillende DOC(G) wijnen, zoals de sublieme Torgiano Rosso, waarin  50 tot 70% sangiovese wordt gebruikt in de wijnen. In de Marken bepaalt hij mee de smaak van Rosso Piceno en Rosso Conero, waar hij gemengd wordt met montepulciano. Voor veel wijnmakers is sangiovese een schitterende druif in een assemblage. En hier hebben we al onmiddellijk een discussiepunt tussen verschillende wijnproducenten. Sommigen zweren bij pure sangiovese en anderen beweren dat, als je hem solo verwerkt in je wijn, het nooit wat wordt.

Klonale variaties
Sangiovese bestaat uit een zeer grote variatie aan verschillende klonen. Door de eeuwen heen zijn  zoveel soorten sangiovese types gekloond, dat we onmogelijk nog kunnen spreken van enige uniformiteit. Gelukkig worden sinds 20 jaar, klonen meer geselecteerd op basis van finesse, structuur en kwaliteit, terwijl in vroegere tijden steevast gezocht werd naar klonen met veel opbrengst.
Als basis zijn er twee sangiovese: de sangiovese piccolo of sangioveto en de sangiovese grosso.  Zoals de naam zegt, is de piccolo een kleine druif met eerder dikke schil, terwijl de sangiovese grosso, grote bessen heeft.
Door zijn brede verspreiding in Italië groeide ook de belangstelling in wijngebieden buiten Italië.  In Europa is Roemenië een belangrijke speler, hoewel deze wijnen zelden in onze schappen te vinden zijn. Argentinië heeft meer dan 3000 ha sangiovese aangeplant. Dat heeft vooral te maken hebben met de uitgebreide kolonie Italiaanse immigranten in het land.
In Californië is het meest belovende gebied voor deze druif Napa Valley, met 1500 ha wijngaarden, maar ook deze wijnen vind je zelden in onze winkels. Zelfs de beroemde Marchesi Antinori heeft sangiovese aangeplant in Californië.  In Australië kunnen Italiaanse druivenrassen op sympathie rekenen van veel wijnbouwers. De bijna 500 ha wijngaarden liggen verspreid over de westelijk en zuidelijk gelegen wijngaarden.
Toch vinden veel waarnemers dat geen enkel land, buiten Italië, behoorlijke wijnen levert van sangiovese. Dat heeft veel te maken met de typische kenmerken van sangiovese, die tamelijk veeleisend zijn.

Kenmerken
Sangiovese wordt door elke wijnbouwer erkend als een moeilijke, zelfs koppige druif.  Kenmerkend is zijn fruitigheid, hoge zuurtegraad en markante tannines.  Veel matige klonen en variëteiten leverden lange tijd modale wijnen, met veel te hoge zuren en wrange tannines, waardoor  de druif een negatief imago kreeg. Gelukkig is er in de laatste 20 jaar een ongelooflijke kentering ontstaan.  Het is een druif die veel zorg vraagt en heel gevoelig is voor de omgeving waarin hij groeit.
Hij voelt zich het best in een warm klimaat, maar vraagt een strenge mentor. Bij een te weelderige groei kan veel kwaliteit verloren gaan, zowel in hoge opbrengsten als in teveel bladgroei. Hij loopt vroeg uit en rijpt zeer laat, maar teveel zon maakt hem log en zwaar, terwijl een koude zomer tot zure en wrange wijnen kan leiden. Hij heeft uit zichzelf stevige en pittige tannines en is uiterst gevoelig voor regen tijdens de oogst. Dat is meteen ook een reden waarom we sangiovese niet tegenkomen in Noord-Italië, afgezien van de wijnen uit Emilia-Romagna.
Zijn gevoeligheid voor warmte kunnen we perfect proeven in het verschil tussen Chianti Classico en Brunello di Montalcino. In Chianti, waar de wijngaarden hoger liggen bevat sangiovese frisser zuur, terwijl de wijnen van de glooiende wijngaarden van Brunello meestal iets meer alcohol bevatten en voller zijn van smaak.
Ook de invloed van de bodem speelt een rol.  Chianti Classico heeft zijn beroemde galestro, op basis van leisteen en klei. De andere 7 chianti regio’s hebben een meer gevarieerde bodem, naargelang de ligging van het gebied. Bij de kust is er een meer zanderige bodem, een basis voor lichtere, speelse wijnen, terwijl de bodem rond Sienna meer klei bevat. Dat zorgt voor steviger wijnen.  Algemeen worden klei en galestro, die beiden voorkomen in Chianti Classico,  Montalcino en Montepulciano, als beste bodem voor sangiovese aanzien.
Een zeer belangrijke ingreep in de wijnbouw, was de hogere densiteit in de wijngaard. De hogere aanplant zorgt voor een grote kwaliteitstoename. Vroeger stonden gemiddeld 2 à 3000 plantjes op een hectare, vandaag is dit tussen 6 en 10.000 planten op een hectare.  Daarbij worden de druiven nu strenger geselecteerd en later geoogst dan 30 jaar geleden met een betere fenolische rijpheid. Dat leidt tot een fijnere tanninestructuur en uiteindelijk tot smaakvollere wijnen.
Deze ingrepen, samen met de betere vinificatie mogelijkheden van de laatste decennia, maakt het vandaag mogelijk om wijnen te produceren van 100% sangiovese in Chianti. Zo weekt het sap nu tot drie weken met de schillenkoek, terwijl dat dit vroeger slechts 8 tot 12 dagen duurde.
Brunello di Montalcino of Vino Nobile di Montepulciano worden altijd gemaakt van 100% sangiovese, terwijl de koudere regio van Chianti assemblage wijnen als basis hebben. In die zin wordt de regio vergeleken met Bordeaux. Sangiovese mengt zich overigens zeer goed met andere druiven, zoals cabernet sauvignon, merlot, syrah, pinot noir, canaiolo, mammolo, e.a.

Sangiovese is een druif die een goede affiniteit heeft met hout. Vroeger werden de wijnen gerijpt in kastanje en eikenhouten botta van 500-600 liter, vandaag werken de meeste kwaliteitsbewuste wijnboeren met een combinatie van grote fusten en kleine eiken barriques.

Kenmerkende geur en smaak
Sangiovese wijnen zijn zelden diep gekleurd, tenzij de basiswijn van sangiovese met stevige kleur gevers gemengd wordt. Syrah en cabernet sauvignon zijn dergelijke kleur gevers.
In de neus ruiken we aardbeien, framboos en frisse kersen geuren. Soms kunnen de aroma’s neigen naar kersenpitjes. De fijnste wijnen kunnen subtiele aroma’s van viooltjes weergeven. Afhankelijk van de rijping kunnen ook eiken geuren, mokka en nootjes naar voren komen. De smaak is over het algemeen vrij fris met stevige tannines. Uit de koudste gebieden komen fris-strakke wijnen, die stevig gestructureerd zijn.

Gastronomisch
Jonge wijnen: hij gaat uitstekend samen met pasta en tomatensaus, gegrild vlees en vlees met kruiden. Denken we maar aan de beroemde klassieker, Bistecca alla Fiorentina. Dit is een groot ribstuk van rundsvlees uit het Toscaanse Val di Chiana, gegrild op een houtvuur van oude ranken en bestrooit met salie en tijm. Serveren met kort gegaarde spinazie waarin look en gebakken pijnbompitten verwerkt zijn. Een heerlijk en onvergetelijk gerecht.
Door zijn markant zuurtje past hij zeer goed met allerlei gerechten waarin tomaten zijn verwerkt.  Sangiovese combineert ook goed met fijne, zuurrijke olijfolie en look. Hij laat ook gemakkelijk het gebruik toe van groene kruiden zoals basilicum, salie of rozemarijn..
Grote, wat belegen sangiovese wijnen zijn echte ‘wild’ wijnen met subtiel geëvolueerde aroma’s en smaken die perfect passen met hertengebraad met poivradesaus, hazenpeper en truffel.
Sangiovese is een edele druif en misschien, samen met nebbiolo, de druif met de grootste persoonlijkheid van Italië.

Het is meer dan 15 jaar dat ik Champagne op de voet volg en al die tijd heb ik veel sympathie gehad voor de meest ondergewaardeerde druif van de Champagne. Veel wijnliefhebbers en ook champagneproducenten kijken een beetje neerbuigend naar pinot meunier. En zie, vandaag staat het kneusje van de Champagnedruiven plots op het hoogste schavot. Kranten schrijven over pinot meunier, bloggers scherpen hun pen en maken dossiers over de druif en meer en meer wijnbouwers  produceren cuvées die uitsluitend uit pinot meunier zijn samengesteld. In 2016 werd door 9 wijnbouwers zelfs een heuse associatie opgericht met de naam Meunier Institut. http://meunier-institut.fr/

Belangrijke aanplant

Met 34,5% is pinot meunier de 2de meest aangeplante druif in Champagne. Gewoonlijk maakt hij deel uit van de assemblage met pinot noir en chardonnay. Pinot meunier levert aan champagne een zekere rondeur, souplesse en fruitige tonen. Zijn naam meunier betekent molenaar en verwijst naar de witte beharing op de bladeren, dat aan bloem doet denken. De druif bestaat al heel lang in de regio. Hij wordt een eerste keer vernoemd in de 15de eeuw, maar het duurt tot het begin van de 20ste eeuw vooraleer hij meebepalend wordt in de  assemblage van Champagne. Dat heeft veel te maken met zijn kenmerken. Zijn zachtaardige en fruitige inbreng in de assemblage zorgt voor een toegankelijke en evenwichtige smaak. Anderzijds heeft hij de naam dat hij champagnes levert die zeer snel rijpen omdat hij minder zuren bevat. Wat vandaag tegengesproken wordt door de adepten van deze druif. ‘Alles heeft te maken met de kwaliteit van de druiven’, vertelt Francis Egly-Ouriet. We kennen trouwens de boutade: er bestaan geen slechte druiven, alles hangt af van wie de druif behandelt.
Pinot meunier is een druif die zich goed voelt op zanderige klei- en mergelgrond en helemaal niet in kalkgrond. Vandaar dat hij veel is aangeplant in de Vallée de la Marne en in het Massif du Saint-Thierry, een interessant, maar minder gekend deel van de Montagne de Reims. In het Grand Cru gebied van de Côtes des Blancs is hij niet toegelaten.
Indertijd werd hij ook aangeplant omdat hij veel beter tegen extreme klimatologische omstandigheden kan dan pinot noir. Daarbij heeft hij een genereuze opbrengst en dat speelt voor veel wijnboeren een grote rol. De druif loopt laat uit waardoor hij meestal ontsnapt aan voorjaarsvorst. Op veel plaatsen is hij aangeplant op de laagste gelegen percelen op de heuvels, waar de vorst het snelst toeslaat. Het is ook een vroege rijper, wat in een koel gebied als Champagne heel nuttig is. Pinot meunier is ziektegevoelig en vraagt veel aandacht in de wijngaard. Maar, door zijn grotere opbrengsten is pinot meunier voor veel  Champagnehuizen een interessant werkpaard.

Meer en meer 100% pinot meunier Champagnes

We stellen vast dat meer en meer Champagnes op de markt komen die volledig uit pinot meunier bestaat.  Volgens mijn persoonlijke interpretatie heeft dit te maken met meerdere factoren. Bij de nieuwe generatie producenten is er een verhoogde aandacht voor het werk in de wijngaard. Er wordt zorgvuldiger gewerkt, bewust gekozen voor lagere rendementen en de druiven worden bij veel goede producenten strenger geselecteerd en rijper geoogst. Dat levert fijnere most op en betere basiswijn. Het blijkt dat pinot meunier ook een goede affiniteit heeft met vinificatie op hout, een fenomeen dat zich zeer snel uitbreidt. Een goedgemaakte wijn van pinot meunier is rijp en vrij aromatisch. Hij heeft een rijke textuur en een volumineuze smaak. Als hij goed gemaakt is, kan hij goed rijpen en aangename secundaire aroma’s ontwikkelen. Volgens mij een uitgesproken Champagne voor bij de betere tafel.

Mijn eerste kennismaking met een wijn die volledig uit pinot meunier werd gemaakt was in 2004 toen ik de legendarische Jérôme Prévost leerde kennen. Jérome gelooft onvoorwaardelijk in de druif. Zijn wijnen zijn volledig uit pinot meunier gemaakt. De minuscule wijngaard van 2ha met 40 jaar oude pinot meunier wordt organisch bewerkt. Jérome oogst kleine rendementen die gisten in eiken vaten. La Closerie Les Béguines is een champagne uit één oogstjaar, maar dit wordt niet vermeld op etiket. Het is een fantastisch rijke champagne die ik, net voor het degusteren, overgiet in een smalle karaf. Weinig Champagnes hebben deze heerlijk, evenwichtige smaak waarin nootachtige smaken en frisse ziltigheid met elkaar jongleren. Een zeer rijke Champagne met een ongelooflijk lange afdronk. Door deze wijn werd ik een onvoorwaardelijke fan van pinot meunier.
Later maakte ik kennis met  “Les Vignes de Vrigny” van een andere top-wijnbouwer Francis Egly-Ouriet. Vrigny ligt op een boogscheut van Gueux, het dorp waar Jérome Prévost zijn wijngaard heeft. Intussen zijn tientallen wijnbouwers bezig met 100% pinot meunier wijnen.
Andere pinot meunier die in mijn herinnering leven zijn Laherte Frères “Les Vignes d’Autrefois”, Alexandre Salmon, Emmanuel Brochet, Georges Laval, David Bourdaire, Bourgeois-Diaz, Caillez-Lemaire en veel anderen.
Volgens mij is de aandacht voor pinot meunier meer dan terecht. Het zorgt voor variatie in de wereld van Champagne. De avontuurlijke wijnliefhebber vaart hier wel bij.

Het is een vaststaand feit dat het aanzien van de wijnen uit Maconnais en vooral van sterappellatie Pouilly-Fuissé de laatste jaren intens is toegenomen. Ook de streek is stilaan een belangrijke toeristische trekpleister geworden.
In mei 2013 werd de site van Solutré-Pouilly-Vergisson opgenomen in de lijst van “Grand Site de France”. Deze titel die de meest waardvolle regio’s van Frankrijk erkend als nationaal erfgoed is tot nog toe aan 17 streken toegekend. Daarmee bevindt de regio rond de beroemde rotsen van Solutré en Vergisson zich in mooi gezelschap, o.a. met de Mont-Saint-Michel, Puy de Dome en Pont du Gard.
Het beeld van de streek is lieflijk en charmant met talrijke hoge heuvelruggen, weiden omzoomd met hagen en holle wegen, pittoreske dorpen, oude wasplaatsen en rustieke boerderijen. De invloed van het luisterrijke verleden van de abdij van Cluny is nooit ver weg.  Nergens zijn meer Romaanse keren te bezoeken als in de Mâconnais. Hoogtepunten zijn uiteraard Cluny en de abdijstad Tournus, maar wie is niet onder de indruk van het intimistische kerkje van Chapaize, waar in de zomer talrijke concerten doorgaan. De streek heeft ook talrijke kastelen, zoals de burcht in het middeleeuws dorpje Brancion en het Château van Berzé-le-Chatel. Meer naar het zuiden, rond de beroemde regio van Pouilly-Fuissé staat alles in het teken van de romantische dichter Lamartine. Er is zelfs een toeristische route uitgestippeld naar de plaatsen die hem inspireerden en waar hij geleefd Heeft.

Langs de Saône loopt een brede heuvelachtige strook waar in de voorbije eeuw verschillende grotten werden ontdekt. De meest bekende zijn de grotten van Azé, waar menselijke sporen teruggevonden zijn die tot 300.000 jaar teruggaan. Ook bij de beroemde rots van Solutré is een archeologisch museum met  de geschiedenis van de iconische rots. Het stabiele en mooi weer nodigt ook uit voor actieve vakanties zoals wandelen en fietsen langs de Voie Verte en de Voie Bleu. Sommigen trekken door de streek met een ezel of een paard.  Kortom, de Maconnais is een streek waar het goed vertoeven is.

Pouilly Fuissé, de koning van Maconnais
Pouilly-Fuissé is de belangrijkste en ook in de meeste gevallen de beste appellatie van de streek.  De witte wijn wordt geproduceerd in de dorpen Fuissé, Solutré-Pouilly, Vergisson en Chaintré.  De gemiddelde hoogte van de wijngaarden is 250 à 350m en de beste wijngaarden hebben een zuidoostelijke ligging. In totaal worden 770 ha wijngaarden bewerkt.
in Pouilly Fuisse bestaat geen klassering. Het steekt bij de wijnbouwers dat zij geen wijngaarden hebben die erkend zijn als premier cru of grand cru. Nochtans hebben de dorpen die de druiven leveren voor Pouilly-Fuisse fantastisch gelegen lieu-dits, wijngaarden met een eigen naam. Vandaar dat veel producenten de naam van de  lieu-dit vermelden op het etiket. De plaatselijke overheid spreekt van Pouilly-Fuissé Premier Cru, maar dit mag niet vermeld staan op het etiket. De beroemde wijnmaakster Jeanne Ferret van het iconische wijndomein Ferret in Fuissé, deelde haar best gelegen wijngaarden  in met vermeldingen ‘Hors Classe’ en ‘Tête de Cru’. Dat was in de jaren ’50 van vorige eeuw. Enkele andere domeinen met goed gelegen percelen gebruiken eveneens deze vermeldingen op het etiket. Zij hopen dat deze wijngaarden mee opgenomen worden in de toekomstige erkenning.

Een jammerlijk toeval in de geschiedenis
Veel Bourgogne liefhebbers, maar ook wijnbouwers in de streek hanteren vandaag de overtuiging dat de erkenning van specifieke wijngaarden als premier of grand cru dateert uit de jaren ’30 van vorige eeuw. Dit is niet correct.
Tijdens de jaren dertig werden in Bourgogne de gemeentelijke appellaties erkend. Bij die erkenning kregen talrijke dorpen de toelating om de naam van de best gelegen wijngaarden te vermelden op het etiket. Maar van premier cru of grand cru was er op dat ogenblik nog een sprake.
De erkenning en indeling van wijngaarden gebeurde tijdens WO II. In 1942 werd door het Vichy regime, een decreet gestemd waarbij de vermelding “Premier Cru” toegelaten werd voor een aantal climats en lieu-dits. De uitvoering werd bevestigd in 1943. Aan de basis van de erkenning van premier cru lagen fiscale redenen.

De isolatie van Pouilly-Fuissé tijdens WO II
Frankrijk werd tijdens de Tweede Wereldoorlog opgesplitst in twee delen. De demarcatielijn deelde het land in twee stukken waarbij het noorden en zuidwesten bestuurd werd door de Maarschalk Pétain en zijn Vichyregime. Het zuidelijke deel van Frankrijk bleef bevrijd gebied. De grens van het noordelijk gebied lag net ten zuiden van de stad Chalon-sur-Saône, 70km ten noorden van Pouilly-Fuissé. De wijngaarden van de Côte d’Or en Chalonnais lagen aldus in bezet gebied. We mogen dus stellen dat de oorlog de erkenning van premier cru wijngaarden verhinderd heeft in Pouilly-Fuissé. Door de geïsoleerde ligging was Pouilly-Fuissé niet opgenomen bij de gemeenten met geklasseerde wijngaarden.
Na de oorlog was niemand daar mee bezig, de heropbouw van het land stond toen centraal. Het zal een halve eeuw duren vooraleer de vraag om erkenning opnieuw zal gesteld worden.
Dat heeft veel te maken met de wijnbouw in de Maconnais. Nog steeds wordt de regio beschouwd als een bron van massaproductie, eenvoudige, toegankelijke wijnen die gemaakt zijn om snel te drinken.  Het grote probleem van de regio is de wirwar aan herkomstgebieden en de vele dorpen die hun naam mogen toevoegen aan de appellatie. Wie ziet in dit bos nog de bomen.
Vandaar dat de wijnbouwers uit de gemeentelijke appellaties zoals Pouilly-Fuissé, Saint-Véran of Viré-Clessé zich willen onderscheiden van de grote wijnplas in hun streek. Neem daarbij een nieuwe generatie, goed geschoolde jonge wijnbouwers die streven naar complexere wijnen, beter gevinifieerd en met zeer veel aandacht voor het werk in de wijngaard.

Het ligt dan ook voor de hand dat de roep of vraag naar erkenning van de beste wijngaarden terug naar voren komt. Het is de Union des Producteurs de Pouilly-Fuissé die hierbij het voortouw neemt. Het eerste dossier werd ingediend in 2007. Hierop volgde een intens onderzoek naar de wijngaarden, de bodem, teeltwijzen, hoogteligging etc..
In 2010 werd een lijst opgesteld van geselecteerde wijngaarden. Daaronder vallen schitterend gelegen climats zoals Les Boutières, Chailloux, Chanrues, Pras, Pelous, Rinces, Le Clos, Clos de Varambond, Clos de la Chapelle, Chantenets, Brûlées, Perrières, Menestrières,  Vignes Blanches,  …

Vermoedelijk volgt de officiële erkenning in 2018 of 2019. Volledigheidshalve moeten we hier toevoegen dat niet elke wijnbouwer voorstander is van deze hiërarchische indeling in premier of grand cru wijngaarden. “Wie goed werkt en kwaliteitsvolle wijn maakt, heeft geen nood aan dergelijke erkenning”, vindt topwijnbouwer Jean-Marie Guffens, “We moeten geen kopie worden van de Côte d’Or”. Anderen daarentegen kijken vol verlangen uit om het label op hun etiket te kunnen zetten, als erkenning van hun appellatie..