In de eerste lockdown hebben we, net als velen onder ons, heerlijke wandelingen gemaakt. Tijdens een van deze tochten trokken we naar het verre westen van ons land, mijn geboortestreek en het meest vlakke land van Brel. Ik kom er graag. Het was een heerlijke lente dag in mei en ook in ons hoofd voelden we enige frivoliteit, waardoor we van ons pad afweken. Wat een geluk dat de veldweg uitliep op een groot weiland. In de verte, ongeveer in het midden van de weide, zagen we een onstuimige  groep hazen heen en weer lopen. We bleven gefascineerd kijken hoe de beestjes elkaar uitdaagden en soms koprollend over elkaar heen buitelden. Het was de eerste keer dat we rammelende hazen bezig zagen, maar wat een heerlijke ervaring. Daaruit vloeide een haiku:

In pas gemaaid gras
een levendig liefdespel:
rammelende hazen.

Intussen zijn we in de tweede lockdown en tijdens onze recente tochten ontmoeten we nu regelmatig een wegvliegende fazant, lopen patrijzen over het land of zien we een haas zich verstoppen tussen kolen of afgemaaide mais. Sinds onze ontmoeting met de rammelende hazen hebben we altijd onze kijker bij. Er is zoveel moois te ontdekken in de natuur.

Wilde fantasieën

Elk seizoen heeft zoveel in zich. Toch blijft de herfst voor mij het wildseizoen bij uitstek. Als het bos en de wijngaard okergeel of vlammend oranje kleuren begin ik te dromen van de heerlijkste wildgerechten.  En ja, we hebben weer iets om naar uit te kijken in deze vreemde tijden. Morgen mag ik een echte polderhaas gaan ophalen en dat streelt mijn culinaire hart. Al enkele dagen denk en dagdroom ik over de bereiding van de haas. Wordt het een klassieke hazenpeper of maak ik verschillende lichte gerechtjes?  Het vooruitzicht alleen al maakt me gelukkig.  En dan de spannende keuze van de wijn. In mijn kindertijd zorgde de haas voor de grote feestmomenten in onze familie. Ik zag mijn vader een fles Château Beychevelle of Château La Tour de By uit de kelder halen. Intussen zetten mijn moeder de dampende vleesschotel op tafel, samen met de geglaceerde appeltjes uit de tuin en echte handgemaakte kroketten. Ik krijg het water nog altijd in de mond. Elk jaar, in het meest nevelige en poëtische jaargetijde gaan mijn gedachten terug naar die kindertijd. Wellicht werd daar de kiem gelegd van mijn wijn- en culinair parcours. Wat een geluk dat ik dat mee gekregen heb. Het maakt ook dat ik, elk jaar in de herfst, dagelijks fantaseer over wildgerechten met wijn.

Is wild enkel voor het najaar?
De wildsfeer hoort bij het najaar, zonder enige twijfel.  Maar wild is niet exclusief voor de herfst en vroege winter, er is bijna het hele jaar door vers wild.  Er zijn verschillende soorten wild die ingedeeld worden in grof en klein wild. Bij het grof wild behoren het edelhert, het damhert, het everzwijn, de moeflon en de reeën. Bij het klein wild worden zowel waterwild als vederwild gerekend. Voorbeelden zijn wild konijn, eend, fazant, patrijs, smient, grauwe gans, meerkoet e.a.
De volledige lijst vind je via https://www.natuurenbos.be/
Ree is er al in de zomer, hert vaak in het vroege voorjaar. De eerste wilde eenden worden geschoten vanaf de laatste week van juli en houtduif en wild konijn zijn er het hele jaar door.  Van wild valt daarom veel langer te genieten dan men wel denkt. Het is zelfs nooit zo actueel geweest en past zeker in de behoefte naar “gezond en natuurlijk” vlees. Wild past in de moderne, lichtere keuken.

Wie de geschiedenis van de gastronomie volgt, merkt een hele evolutie in het smaakpatroon van de mens. In de vorige twee eeuwen werd wild veelal bestorven aan tafel gebracht. Ik herinner me dat een van mijn ooms, een haas drie tot vier dagen liet hangen in een van zijn koterijen. Het stonk er vreselijk en het beest zag zwart van het geronnen bloed. Daarna werd het dier nog eens twee dagen gemarineerd en op zondagmiddag verorberd, met een oude bourgogne. Zelden zag ik mensen zo smullen en genieten. Deze bereidingswijzen zijn intussen om goede hygiënische  reden volledig achterhaald.  Toch blijven enkele vooroordelen tegenover wild hardnekkig overeind. Sommigen zweren nog altijd bij het “adellijk” worden van wild, zoals bij mijn oom,  of beweren dat wild altijd moet gemarineerd worden om het eetbaar te krijgen. Velen denken dat wild enkel voorkomt van eind oktober tot eind december, anderen beweren dat wild enkel in de herfst kan gegeten worden. Velen zijn nog altijd overtuigd dat wild zwaar en moeilijk verteerbaar is. Het is moeilijk te bereiden, de smaken zijn complex. Voor heel wat mensen is wild iets dat in hun fantasie beelden opwekt van reusachtige schranspartijen uit het Victoriaanse tijdperk. En vermoedelijk vinden sommige fanatici nog andere argumenten tegen…

Hoe wild is wild?

“Hoe wild is wild” vroeg een journalist zich af in een culinair tijdschrift. Hij stelt een terechte vraag. In sommige restaurants wordt “wild” geserveerd dat nooit in de natuur geleefd heeft. We spreken hier van gedomesticeerde wildsoorten: gekweekte fazanten met lichtwit vlees zodat ze gaan lijken op een kip, patrijzen idem en wat te denken van de gekweekte everzwijnen waarvan het vlees roze is als een jong boerderijvarken. Een topchef spreekt terecht van: ”Gekweekte fazanten en patrijzen daar kan je niet mee werken. Ze worden gekweekt als kippen en sommige kwekers geven zelfs vismeel als voeder. Dit wild heeft de smaak van haring…” De overheid laat deze praktijken gelukkig niet toe. Het is niet diervriendelijk en het is consumentenbedrog. Onlangs kreeg in de Westhoek, een jagersgenootschap een jachtverbod opgelegd omdat een van haar leden gekweekte fazanten losliet in de velden. 

 

Gelukkig is er vandaag nog voldoende wild te vinden in de natuur. Vooral in de Waalse bossen en weilanden wordt veel wild geschoten. Jagers en boswachters vinden elkaar om het wildbestand goed op te volgen. In België is de polderhaas nog niet verdwenen maar met het jaar minder aanwezig. Goed opgeleide jagers treffen hier geen schuld, wel stropers die zelfs uit onze buurlanden komen om hier illegaal wild te vangen en te schieten. Daarnaast speelt ook het overmatig gebruik van pesticiden in de landbouw een rol. Ook de uitbreiding van de bebouwde oppervlakte in Vlaanderen zorgt ervoor dat wild steeds minder in het wild voorkomt.

Welke wijn bij wild

Dat wijn en wild bij elkaar horen, dat wild zonder wijn nauwelijks denkbaar is, daar zijn we het allemaal wel over eens. Het is een van de meest onaantastbare regels van de gastronomie. Van een wildgerecht valt alleen echt te genieten met een passend glas wijn en menige wijn komt tot zijn hoogste glorie bij een wildschotel. Naast de klassiekers uit Bourgogne, Rhône en Bordeaux stellen we vast dat er is voor wild een overweldigende keuze is aan passende wijnen. Juist omdat wildgerechten lichter en gevarieerder zijn en de wijnen ook lichter en vaak makkelijker drinkbaar, zijn er veel heerlijke combinatiemogelijkheden.

Enkele bekende wildsoorten met mogelijke wijnsuggesties:

Haas

In onze contreien is de haas nog altijd de meest populaire wildsoort. Volgens veel jagers smaakt de haas het meest naar “wild”. Maar ook in deze wildsoort bestaan heel wat verschillen.  Vanuit gastronomisch standpunt smaakt een haas die leeft aan de rand van de Limburgse heide en bossen, totaal anders dan de beroemde West-Vlaamse polderhaas.  Dat heeft vooral te maken met het dagelijks dieet van de dieren: de heidehaas eet veel kruiden en grassen terwijl de polderhaas leeft van planten en kolen. Maar beide zijn uiteraard te verkiezen boven de – meestal diepgevroren – Argentijnse of Poolse hazen.

Vroeger werd de haas in stukken gesneden, gemarineerd en in zijn geheel bereid. Niemand hield er rekening mee dat de rugfilet een heel andere structuur heeft dan de bouten en schouders. Met bouten en schouders is het dier dagelijks in beweging waardoor deze veel meer pezen en spieren bevatten. Bouten en schouders dienen daarom perfect voor hazenpeper of ander sudderpotten, terwijl de filet aan het rugbeen kort en rosé gebakken wordt in een pan of in de oven.

De keuze van de wijn zal dus bepaald worden door de bereidingswijze, de saus en de garnituren.

Enkele mooie combinaties:

• Een lichtroze gebraden rugfilet in eigen braadjus zal met een jonge Mencia uit Bierzo of  een Barbera d’Alba, heel goed samengaan. Beide wijnen hebben een fruitige en frisse smaak. Ook een jonge pinotage van de nieuwe generatie met zijn elegante stijl is een goede keuze. Als garnituur serveren we gestoofd witlof met een beetje foelie en kasteelaardappelen.
• Hazenpeper met schouderstukjes die langzaam bereid wordt op een zacht vuur of in de oven.
  Guy Van Cauteren, de beroemde tweesterren chef, leerde mij heel veel over de keuken. Hij spreekt van een hazenstoofpot die men kan ‘lepelen’. Hier geven we wel zoete garnituren zoals gekonfijte appeltjes, gebakken verse vijgen met kaneel, gesauteerd witlof met stukjes ganzenleverpastei, gebakken peer met honing en zwarte peper, ..
  Geef deze stoofpot met een volle wijn waarin rijp fruit en kruiden met elkaar harmoniëren: een zuidelijke Rhône, stijl Lirac, Vacqueras, Gigondas of de Noord-Spaanse volle kruidigheid van een garnacha/carinena, maar ook de kruidig rijke smaak van mourvedre, primitivo of negroamaro.
  
  

Fazant

• • Een naturel gebraden fazant vormt nog altijd een van de allermooiste wildgerechten waarbij het sappig gebraden borstvlees smelt op de tong. Daarbij serveren we een beetje aardappelpuree waardoor een drupje (echte) truffelolie werd geroerd en als garnituur geven we, inschuimende boter gestoofde boschampignons.

Klassiek:  een Vino Nobile di Montepulciano of assemblage van merlot met sangiovese uit Bolgheri. In deze regio komt de zachtaardige merlot mooi tot zijn recht bij de structuur van sangiovese. Zelf hou ik van fruitige pinot noir uit Côte de Beaune bij dit gerecht.
Avontuurlijk: een merlot uit Alto Adige of een jonge monastrell uit de opkomende regio’s rond Valencia.

• Wanneer we nu grondwitlof in grove stukken snijden en kort aanbakken in een pan, zodat de smaak intens blijft en de groente beetgaar, dan krijgen we een lichte, moderne interpretatie van “Fazant Brabançonne”. De fazant wordt hier puur en zacht gebakken in boter.
  Persoonlijk geef ik hier graag een witte wijn bij. We hebben ongelooflijk goede ervaring met Verdicchio die lang in contact bleef met de lie. Speciaal maar met een verrassend mooie harmonie was Fazant op Brabantse wijze met Oloroso sherry. Uiteraard komen ook een klassieke Pessac-Léognan of witte Bourgogne in aanmerking.
• In Normandië serveren ze traditioneel een fazant met appelen en een saus op basis van braadjus, geflambeerd met Calvados en geblust met witte wijn en achteraf opgewerkt met dubbele room uit de streek. Hier kan je opnieuw afwijken van de klassieke “rode” paden en een mooi gerijpte volle witte wijn geven op basis van viognier, roussanne en/of marsanne.
  Maar ook een recente ervaring waarbij we een witte Priorato op basis van macabeo/viura proefden, gegist en grijpt in eik, bleek een mooie partner voor dit gerecht.
  Je kunt ook kiezen voor een rijpere Soave Classico, op basis van garganega, gemengd met trebbiano di Soave. Deze combinatie van de frisse garganega en de rijk smakende (volle) neef van verdicchio  levert een rijke en geschakeerde wijn. die tegelijkertijd  fris is en toch voldoende breed om met de room mee te kunnen. Een goede combinatie is tevens Savennières met zijn brede, droge smaak van chenin blanc of een Zuid-Afrikaanse chenin van ‘old vines’.
  De kracht en diepte van deze witte wijnen harmoniëren perfect met de romige en pittige smaak van de fazant en zijn garnituur.

Ree en Hert

Voor de meeste jagers is ree het edelste wild. Ook voor heel wat cuisiniers is dit een dankbaar soort vlees. Van ree wordt heel wat gebruikt: gebraad, biefstukjes, schoudergebraad, goulash, haasje en rugfilet gebraad.

• Met ree zijn veel bereidingen mogelijk, van het klassieke groot gebraad in Poivrade saus met een rijke garnituur en aardappelkroketten tot het gegrilde hertenbiefstukje dat we serveren met een lichte tijmsaus en aardappelplakjes in olijfolie. De keuze van de wijn hangt hier echt af van de saus en de bereidingswijze.
• Welke gastronoom droomt niet van een  majestueuze Filet Wellington, succulent vlees van de rugfilet met eendenlever en truffel in bladerdeeg gebakken met een wildsaus op basis van port, onvergetelijk ! Je kunt er een fijne “Gratin Dauphinois” bij serveren met een grootse wijn.  Ik zoek hiervoor een rode wijn die je in heel de wijde wijnwereld kan vinden. Overal worden  gestructureerde, elegante en majestueuze wijnen gemaakt door degelijke producenten. Herkomst, druif speelt geen rol. Finesse en volume zijn hier belangrijk. Bij dit gerecht mogen de mooiste rode wijnen uit je kelder komen.
• Bij heel wat hert- en reebereidingen met ingekookte sausen, gaan we eerder zoeken naar stoere wijnen. Bij een hertgebraad met rode wijnsaus, uitjes, spel en boschampignons kunnen we een Châteauneuf-du-Pape kiezen of een goed gerijpte Lirac of rijke wijn uit Douro of Daõ.
  
  

Wildzwijn

Wildzwijn of marcassin is varkensvlees met een uitgesproken wildsmaak. De kleur is ook veel roder en donkerder dan een gewoon varken. Vandaar dat gekweekte wilde varkens een blekere kleur hebben dan hun vrij lopende soortgenoten uit de Ardense bossen.

• Wild zwijn houdt van appelen en champignons als garnituur. Ook een romige saus gaat perfect samen met wild varken. Een gebakken kotelet met been met een romige champignonsaus  en natuuraardappelen, is een streling voor de tong.  Een eerder  zachtaardige wijn op basis van grenache is hierbij perfect. Je vindt deze wijnen in de Midi, Noord Spanje en in Swartland in Zuid-Afrika. Daarnaast denk ik ook aan Valpolicella ripasso en andere zachtaardige rode wijnen. 
• In Portugal worden prachtige rode wijnen gemaakt in de Bairrada streek van de bagadruif. Deze minder bekende  wijnen gaan goed samen met langzaam gegaarde ham van wild varken met een verfrissende mosterdsaus met dragon.
• Varkensvlees op ‘Osso buco’ wijze met intense tomatensaus en wildglace vraagt naar een wijn met structuur en fijne fraîcheur. Dat vinden we bij  sangiovese en nebbiolo wijnen. Je vindt ze in Toscane in Chianti Classico en in de Langhe in Piemonte.

Vederwild / waterwild

Bij veder- en waterwild denken we aan wilde eend, wilde gans, snip, duif of patrijs. Wilde patrijs is zeldzaam maar wel heel lekker. Patrijs wordt, net als fazant, meer en meer geteeld. Wilde eenden komen echter meer voor en zijn op hun best in het begin van de jachttijd, in augustus en september.

• Vroeger werd eend of gans in zijn geheel bereid en lang gestoofd tot machtige “daubes”. Dat is de specialiteit van het zuidwesten van Frankrijk. Weinig wijnen kunnen deze complexe en vettige smaken aan. De zuid-Italiaanse rode wijnen zijn hier met alle kracht en kruiden op hun best en uiteraard de culturele band met de wijnen van Madiran of Cahors.
• Jonge eend of gans opgevuld met truffel en kort gebraden in de oven gaat goed samen met krachtige wijnen zoals een gerijpte Barolo of een Spaanse syrah of rijpe tempranillo. Prijsvriendelijke alternatieven zijn Nebbiolo d’Alba en zuiderse wijnen op basis van primitivo.
• In de hedendaagse keuken worden hele eenden versneden en wordt de borst of “margret” apart en rosé klaargemaakt. De gebakken filet krijgt veelal een zoete garnituur op basis van bessen, frambozen of honing. Hierbij serveren we lichtere rode wijnen, type mencia of een jonge blauer zweigelt of een fris smakende jonge aglianico of assyrtiko. We hebben ook goede ervaring met Morgon en Moulin à Vent.
• Wilde duiven hebben delicaat en opvallend donker vlees. De borstfiletjes worden altijd heel kort gebakken of snel gerookt en rood geserveerd, De boutjes worden gekonfijt en liefhebbers genieten van het peuzelen aan het smeuïge vlees. Heerlijk met jonge dolcetto of bobal uit midden Spanje of met een jonge pinot noir.
• De Bécasse of Snip mag sinds een paar jaar niet meer gejaagd worden, ook niet in Wallonië. In Frankrijk blijft de Snip populair als wildgerecht. Vooral het in twee gehakt kopje met de hersenen is een gezochte delicatesse is. Indrukwekkend lekker . Wordt in Frankrijk geserveerd met een grote, gerijpte Champagne.

Garnituur bij wild

Bij wild worden vele soorten zoete vruchten geserveerd: veenbessen, peertjes (in rode wijn, vanille of saffraan) appelen, vijgen, kweeperencompote. Deze gewoonte om zoete garnituren te geven bij wild stamt uit Duitsland en was oorspronkelijk bedoeld om de geuren en smaken van overrijp vlees te camoufleren. In Frankrijk en de Benelux serveren we traditioneel wild met koolsoorten en andere hartige bijgerechten zoals witlof, pompoen, spruiten, knolselder en gestoofde savooi.

Ook allerhande mousses of aardappelenpuree met groenten zijn populair met wild.
In het najaar is de toevoer van boschampignons groot. Ze zijn met hun aardse smaak een ideale gast op vele borden met wildgerechten. In het voorjaar kunnen we dan weer morieljes serveren met het voorjaarswild. In Italië wordt veelal tomaten geserveerd als garnituur voor wild evenals de beroemde funghi di bosco (boschampampignons).

Peter Klosse, eigenaar van het De Echoput (*) nabij Appeldoorn schrijft in zijn boek dat wildgerechten altijd populair zullen blijven omdat ze een oerverlangen van de mens bevredigen.  De jacht is van alle tijden. Mijn jachtvrienden zijn allen goed gevormd en bezorgd voor de natuur. Ik heb al jaren afgeleerd te denken dat jagers natuurontrouw zijn. In overleg met boswachters houden ze het wildbestand in het oog.  Een vriend jager zegt het zo: “Goede jagers zijn principieel natuurvriendelijk. Wie verantwoord jaagt zorgt voor een evenwicht in het wildbestand”.
Zelf ben ik geen jager maar in mijn dagelijkse dromen ga ik wel op jacht naar de ultieme combinatie van wildgerechten met  wijn.

Gido Van Imschoot

_{Bronnen:
Peter Klosse en Theus de Kok, Wildgerechten. Tirion 1995
Gido Van Imschoot, De Smaak van Wijn, uitgeverij Davidsfonds 2007}