18/06/2021

Wekelijks neem ik twee of drie wijnen onder de loep. Een gedetailleerde bespreking en tips voor wijn en gerecht. Ontdekkingen en gevestigde waarden, mousserend en stil, uit heel de wijde wijnwereld. Proeven met verschillende glazen, temperatuur, gekarafeerd of niet etc. Kort en bondig en accuraat. Deze week staan twee wijnen uit Priorat op de proeftafel.

Wat voorafging
Zelden hebben we de ruigheid van Priorat ervaren als die keer, toen we door haarspeldbochten en langs scherpe ravijnen scheurden met een roekeloze Spaanse chauffeur. Gelukkig was de wijn bij aankomst zo goed dat de nachtmerrie snel vergeten was. Sindsdien keerden we regelmatig terug naar deze spectaculaire bergachtige regio in het zuiden van de regio Catalunya. De eerste jaren sliepen we in het enige hotel dat het dorpje Grattallops rijk was. Dineren kon enkel in de bar van de plaatselijke sporthal, waar we bij het drinken van veel Priorat wijn verbroederden met de plaatselijke bevolking. Doorheen de jaren zagen we de wegen verbreden en dorpen uitbreiden. Chique hotels openden hun deuren en voorname heren en dames bouwden moderne wijnkelders en ontvangstruimtes. Priorato of Priorat in het Catalaans, evolueerde in 30 jaar tijd naar een ware cultwijn.

Een eeuwenoude wijnregio
Priorat is één van de oudste wijnregio’s van Catalunya. Tot de jaren negentig van vorige eeuw leidde het kleine wijngebied een sluimerend bestaan, tot het plots ontdekt werd en uitgroeide tot een van de meest populaire wijnregio’s in Spanje. Wat is er nu zo speciaal aan Priorat? Daarvoor moeten we terugkeren tot de 12^de eeuw toen de monniken van Cluny verschillende kloosters stichtten langs de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella. Op een plaats waar een jonge herder een visioen kreeg van engelen die langs een ladder naar de hemel opstijgen werd later een kartuizerklooster gebouwd met de naam Scala Dei, De Trap naar God. De naam Priorat verwijst naar de priorij van de abdij. De overwegend Franse monniken legden wijngaarden aan omdat ze wijn nodig hadden voor hun misvieringen en introduceerden ook de grenache druif die hier garnacha wordt genoemd. Met monnikengeduld werden de vele wijngaarden ingedeeld en aangelegd in terrassen. In 1835 werd het klooster van Scala Dei platgebrand door de uitgebuite bevolking en ondertussen verwilderden de meeste wijngaarden. De rest ging over in handen van kleine producenten die hun schamele oogst verkochten aan de lokale coöperatieve. 

Goudklompjes
In het midden van de jaren tachtig vormden enkele bekende wijnbouwers, zowel uit Priorat als uit andere wijnstreken in Spanje, een samenwerkingsverband om de totaal verschraalde wijngaarden nieuw leven in te blazen. Zij ontdekten tussen onkruid en wilde vegetatie garnacha druiven van meer dan honderd jaar oud. De vijf wijnmakers beseften dat ze met hun vondst een schat aangeboord hadden. Het resultaat was indrukwekkend. Met de oude ranken maakten zij wijnen die hun gelijke niet hadden in Spanje. Heel de wijnwereld keek met stomme verbazing naar de diep intense, bijna zwarte wijnen uit Priorat. De ruime belangstelling in de internationale pers deed een heuse zoektocht ontstaan naar de goudklompjes van Priorat. Vandaag is Priorat een dure streek. Dat komt door de weinig beschikbare ruimte voor nieuwe wijngaarden, de lage opbrengsten, kleine volumes en speculaties. In het kielzog van de vier pioniers werden veel wijnhuizen (her) opgestart. Door de moeilijke toegankelijkheid, de enorme investeringen en zware handenarbeid vonden vooral begoede avonturiers hun weg naar Priorat. De laatste jaren merken we ook meer en meer de aanwezigheid van grote wijnhuizen, o.a. uit Rioja en Pénèdes. Inmiddels zijn ook verschillende Belgische investeerders actief in Priorat.

De basis van goede Priorat is de unieke llicorella bodem
Mijn wijnvrienden, Rafa (Rafael) en Arturo Bordelàs Garcia startten in 1997 hun een eigen wijnkelder. De familie is van oorsprong uit de streek en bewerkt al decennialang 15 ha wijngaarden, maar tot 1998 werden hun druiven verkocht aan de plaatselijke coöperatieve. De twee broers hebben het geluk dat ze over enkele percelen beschikken van meer dan 100 jaar oud. Beiden zijn oenoloog en werkten als consultant bij een wijnhuizen in de streek. Arturo heeft ook een eigen restaurant. Rafa was vijf jaar burgemeester van het centraal gelegen stadje Grattallops. Deze flamboyante en goedlachse kerel verandert snel in een ernstige gids als het over de bodem van Priorat gaat. Hij looft de armoedige grond die bestaat uit extreem harde leisteen, de llicorella, waar de wortels van druivenranken moeilijk doorheen raken. De mineraalrijke bodem geeft de wijn verfrissende eigenschappen en complexe aroma’s. De bovengrond bestaat uit zand en keien met daaronder de harde schiste of leisteen. Bij nieuwe aanplantingen wordt eerst met een drilboor een gleuf geboord, om daarna het nieuwe plantje erin te plaatsen. Op deze manier wordt de wijnrank op weg geholpen om diep door te dringen in de bodem. Arturo en Rafa zweren bij oude wijnstokken om topkwaliteit te maken. Zij kijken kritisch naar de overal opduikende terrassen met nieuwe aanplantingen. In veel gevallen worden internationale soorten aangeplant. Daar zijn ze niet zo enthousiast over. Zelf zijn zij bijzonder trots op de wijngaard met cariñena stokken van 90 jaar oud waarvan ze slechts 350 gr druiven oogsten per rank. De iets verder gelegen wijngaard met garnacha druiven zijn gemiddeld 70 jaar oud, maar in de wijngaard staan hier en daar honderdjarige planten. Van die oude ranken oogsten ze elk jaar slechts 150 gr druiven of welgeteld één kleine tros per rank. De wijnranken zijn aangeplant is kelkvorm of gobelet (bushvines) en staan meer dan anderhalve meter van elkaar. Volgens de broers is er in deze extreem armoedige grond geen nood aan concurrentie. De llicorella bodem kan goed water ophouden en heeft ook de eigenschap om de warmte vast te houden. Want het klimaat in Priorat is even extreem als de bodem. Het continentaal klimaat wordt beheerst door de mistral die uit zuidelijke richting warme, vochtige wind over de wijngaarden blaast. Daartegenover staat een koude luchtstroom uit het noorden die de wijngaarden afkoelt. In de zomer worden de ranken gemarteld door een loden hitte en in de winter kan het hard vriezen. De laatste jaren is er omzeggens geen sneeuwval en dat is volledig te wijten aan de klimaatwijziging, zeggen de twee broers.

Welke wijn?
In Priorat worden rode, witte en rosé wijnen geproduceerd. Rode en roséwijn zijn gemaakt van hoofdzakelijk garnacha tinta en cariñena, eventueel aangevuld met merlot, cabernet sauvignon, cabernet franc en syrah. Witte Priorat is gemaakt van garnacha blanca, macabeo en pedro ximenez. In uitzonderlijke gevallen wordt een beetje parellada, moscatel of viognier toegevoegd.
Deze week maken we kennis met twee rode wijnen van de broers Rafa en Arturo Bordalàs Garcia. Beide wijnen werden geproefd in een Schott Zwiesel Ivento glas op 16°C. De Fra Fort 2015 werd onmiddellijk geproefd, terwijl Gueta Lupia 2014 één uur voor het proeven gekarafeerd werd.

Bodegas BG Fra Fort 2015
Priorat DOCa

De wijnkelder van de familie Bordalàs Garcia is goed ingericht in een voormalige schuur van de abdij van Scala Dei. Het gebouw bestaat uit drie verdiepingen waardoor de broers in staat zijn om te werken met de zwaartekracht. Deze wijn is gemaakt van de helft garnacha en de helft cariñena. Rafa vertelt dat deze Fra Fort gemaakt wordt van ‘jonge’ ranken. In deze bodega betekent jong, gemiddeld 35 à 40 jaar. Beide druiven worden manueel geoogst tussen half september en half oktober. Na de pluk wordt de most vergist met endogene gisten. De totale maceratie duurt 20 dagen en dagelijks voeren de wijnmakers een remontage uit om de extractie te verhogen. Na de gisting rijpt de wijn acht maanden in Franse eiken barriques. Het zijn eenmaal gebruikte vaten waarin de topcuvée Gueta Lupia werd gerijpt. Er wordt gebotteld zonder klaren of filtering.

In het glas
In het glas zie ik een intense robijnrode wijn, met een licht paarse rand. Voor een wijn van zes jaar is er weinig of geen evolutie. De intensiteit is eveneens vast te stellen in de geur. Ik ruik in de aanzet gestoofde pruimen, cassis en een hint van munt. Na opschudden komen kenmerkende geuren naar voren met zwarte chocolade, walnoten, vanille, mokka en cederhout. Wat later komen kaneel en kruidnagel de complexiteit vervolledigen. De frisse toets van munt met chocolade blijft als een rode draad aanwezig. Het doet me denken aan after mint koekjes. Volgens Arturo en Rafa is dit de minerale invloed van de llicorella bodem. De smaak is volumineus en intens sappig met edele, versmolten tannines. Zijn aangename fraîcheur levert een elegante en vlot drinkbare wijn. Hij eindigt met een middellange, aromatische afdronk. Deze Fra Fort is nu op dronk, maar kan perfect nog drie tot vier jaar bewaren. Serveer hem met gebraad met rode wijn -of portosaus, daube van rund met gember en sinaasappel of gebraden gans met kaneel en appelen.

18,13 euro www.elvino.be en www.vinotheek.be

Bodegas BG Gueta Lupia 2012
Priorat DOCa

Gueta Lupia is het paradepaardje van de bodega. Hij is gemaakt van heel oude ranken garnacha en cariñena. In de blend wordt 5 % merlot en 5 % cabernet sauvignon toegevoegd. De oogst neemt een aanvang eind september en duurt tot half oktober. De selectie van druiven en vergisting is identiek als bij de Fra Fort. Bij de Gueta Lupia duurt de maceratie een maand. Daarna wordt de wijn 18 maanden gerijpt in nieuwe eiken vaten. Ook hier wordt de wijn gebotteld zonder klaren en filteren.

In het glas
Deze wijn is intussen 9 jaar oud en dan verwacht je enige evolutie in de kleur. Niets van dit alles. Ik zie een zwartrode wijn met brede bogen die de zijkant van mijn glas kersenrood kleuren. Wat een intensiteit. Ik ruik onmiddellijk een rijke variatie aan geuren met in de aanzet pruimenconfituur en de frisse geur van vlierbessensiroop. Heel snel komen kenmerkende aroma’s van de gerijpte garnachanaar voren: zwarte chocolade, specerijen, vanille, peper, cederhout en heel subtiel de geur van viooltjes. Wat een aangename aroma’s. In de evolutie komt het gekonfijt fruit terug en ik ruik ook opnieuw dat puntje frisheid, die ik omschrijf als mineraal. In de smaak proef ik een intense wijn, stevig gestructureerd met kloeke, maar rijpe tannines, gecounterd door een opvallende en aangename fraîcheur en dik, rijk sap. In de ellenlange afdronk komt het donker fruit opnieuw naar voren. Dit is een kanjer van een wijn die zeker nog 10 tot 15 jaar zal bewaren, maar nu heerlijk is bij een aromatische keuken. Serveer hem met tajine van kalkoen met gember, komijn en kurkuma of reegebraad gevuld met champignons en gekonfijte pruimen met kaneel. In het restaurant Ca l’Artur van Arturo Bordalàs Garcia aten we traag gegaarde geitenbout met gekonfijte pepers en gesmolten aardappelen, een gerecht dat perfect samengaat met deze Gueta Lupia.

41,00 euro www.elvino.be en www.vinotheek.be