Op zondag 2 juli 2017 zaten 14 mensen rond de proeftafel: 6 wijnbouwers en 8 journalisten, wijnschrijvers – bloggers.

Plaats van afspraak: Wijndomein Aldeneyck in Belgisch Limburg – Maasvallei.

Doel: kennismaken met pinot gris uit de Lage Landen, in ontmoeting met benchmark wijnen uit de omliggende landen.

Deelnemende en aanwezige wijndomeinen uit België en Nederland: Aldeneyck, Château Bon Baron, Thorn, Entre-Deux-Monts, Wijngaardsberg en Apostelhoeve, Daarnaast werden wijnen geproefd van de Kleine Schorre en Wijngoed Zilver Cruys.

De buitenlandse domeinen: Weingüt Bercher-Burcheim Baden, Weingüt Dr. Heger Baden, Weingüt Allram Kamptal Oostenrijk, Marco Felluga uit Friuli, Domaine Trimbach, Domaine René Muré en Domaine Léon Boesch uit de Elzas, Nals Magreid uit Alto Adige, Terlaner Alto Adige en Albino Armani uit Veneto, subregio Valadige

Methode: alle wijnen werden blind geschonken in verschillende flights van maximum 5 wijnen. Daarbij werd één domein uit B of NL voorgesteld met pinot gris wijnen uit verschillende oogstjaren in relatie / confrontatie met een wijn uit de Elzas, Duitsland, Oostenrijk of Italië. Organisator Stefaan Soenen had ook gevraagd aan de wijnbouwers om een oudere wijn mee te brengen. De oudste wijn was Château Bon Baron Pinot Gris 2008.

De uitgebreide analyses van elke wijn zijn door collega’s Stefaan Soenen en Mariëlla Beukers gebundeld en neergepend. Met mijn bijdrage wil ik vooral de eigenheid van de druif van nabij bestuderen.

Kennismaken met pinot gris
Neen, pinot gris of pinot beurrot of rulander of grauburgunder of malvoisie of pinot grigio of szurkebarat of fromenteau is geen tafelspringer, geen ‘merk’ zoals chardonnay, merlot of andere vedetten onder de druiven.
Hij gedijt in de luwte van de wijnwereld, een beetje grijs zoals zijn naam.
Toch is pinot gris een bijzonder interessante en boeiende druif die wereldwijd aan een opgang bezig is. Hij wordt gewoonlijk geassocieerd met de Elzas en Noord-Italië waar pinot grigio een van de populairste exportproducten vertegenwoordigt. Hij komt het meest voor in Elzas, Italië en Duitsland, maar er zijn ook belangrijke aanplantingen in Zwitserland, Oostenrijk, Luxemburg, Hongarije, Canada, Nieuw Zeeland, Zuid-Afrika, Australië, Californië en in Oregon.
Krijgen we over enkele jaren een ware pinot gris boom? Het zou kunnen.
In de VS is pinot grigio uit Italië een van de populairste importwijnen en in Australië neem de aanplant snel toe. Vooral in frissere regio’s zoals Tasmanië, Mornington Peninsula en Orange wordt hij meer en meer aangeplant. In Nieuw-Zeeland vinden we pinot gris vooral op het zuidelijk eiland. Daar zal zijn eigenschap om (heel) lang te rijpen niet vreemd aan zijn. Ook in Californië en Oregon hebben de wijnbouwers de druif ontdekt en wordt hij intens aangeplant. Bij ons, in de lage landen, is er nog weinig pinot gris aangeplant. Naar verluidt rond 30ha, verspreid over België en Nederland. Hopelijk breidt het areaal verder uit. De hoge kwaliteit van de geproefde wijnen in Aldeneyck, versterkt mijn overtuiging dat deze druif een terechte plaats heeft in onze wijngaarden.

Zijn eigenheid
Een pinot gris heeft veel gedaantes, zoals we ook vaststelden in de overzichtsproeverij. Van lichtvoetig, speels, elegant tot beendroog, rijk, breedsmakend en zelfs nobel en zoet.
DNA onderzoek toont aan dat pinot gris hetzelfde DNA-profiel heeft als pinot noir. Hij komt oorspronkelijk uit Bourgogne, waar de Cisterciënzermonniken voor zijn verspreiding zorgden. In die tijd werden de druiven gewoonlijk samen aangeplant. Deze ‘complantation’ van pinot gris en pinot noir had een duidelijk doel: de zachtaardige pinot gris moest de pittige zuren van de pinot noir reduceren. In Bourgogne wordt pinot beurot, zoals de druif daar heet, nog steeds geteeld en sommige wijnbouwers maken rijke en volle wijnen, die op hout zijn gegist en gelagerd.
De druif heeft middelgrote bessen, die roodbruin kleuren bij de rijping. Soms kan daardoor een licht roze schijn in de wijn aanwezig zijn, zeker als wijnbouwers een lichte schilinweking toepassen. Het is een druif die lang kan rijpen, vandaar dat hij zo goed gedijt in de Elzas en Baden. Hij vraagt wel een zorgzame mentor. Jules Nijs van Wijngaardsberg en Karel Henckens van Aldeneyck zeggen dat een doorgedreven loofwandbeheer van groot belang is bij de teelt van pinot gris. Dit betekent een grote aanwezigheid in de wijngaard. Rond de trossen worden bladeren verwijderd, zodat de druiven van een betere zoninval genieten. Indien nodig wordt dit in de loop van het rijpingsproces herhaald.
Ik weet uit vroegere ervaringen met pinot gris uit de Elzas en Baden dat de druif goed kan ouderen. Dat werd ook bevestigd in de tasting met de schitterende Château Bon Baron uit 2008. Wat een sappige, smaakvolle en volumineuze wijn.  Ook Apostelhoeve 2011 en 2012 waren mooie exemplaren van oudere jaargangen.
Pinot gris of pinot grigio. Is er een verschil?
Tijdens de proeverij was het niet verwonderlijk dat Italië goed aanwezig was. In het noorden van Italië is pinot grigio immers een waar goudhaantje voor de wijnbouwers.
Pinot gris of pinot grigio. Gaat het hier werkelijk om dezelfde druiven? Heel wat mensen zijn overtuigd dat het hier om twee compleet verschillende druiven gaat. Het is inderdaad een beetje verwarrend.
Pinot grigio wordt meestal geassocieerd met lichte frisse drinkwijntjes, terwijl een pinot gris uit de Elzas of Baden in Duitsland zwaarder op de hand ligt.  Nochtans gaat het hier om dezelfde druif. Het verschil tussen pinot gris en pinot grigio is vooral een cultuurverschil.  In Italië vinden we pinot grigio hoofdzakelijk in Friuli-Venezia-Giuilia, Trentino, Veneto en Alto Adige, waar van oudsher een eerder lichte wijn wordt gemaakt.  In deze regio’s wordt vroeger geoogst dan in de Elzas of Duitsland en er worden tevens hogere rendementen binnen gehaald, wat uiteraard mee aan de basis ligt van de lichtere stijl. De inwoners van Friuli-Venezia-Giulia zijn niet voor niets de grootste wijndrinkers van Italië. Pinot grigio behoort tot hun dagelijks dieet…
Toch worden in noord-Italië ook  intense en fijne wijnen geproduceerd.  Zo was ik persoonlijk gecharmeerd door de pinot grigio van Nas Magreid 2015 uit Alto Adige. Een knappe, evenwichtige wijn met een heerlijke lentefrisheid in de smaak. Ook de beroemde wijnbouwer Marco Fellugia leverde een smaakvolle, heel droge wijn uit Friuli.
De Elzas daarentegen wordt van oudsher aanzien als de bakermat van pinot gris. Hier rijpen de druiven veel langer en levert dit een rijkere, rijpere stijl. Gewoonlijk is het alcoholgehalte iets hoger dan de Italiaanse wijnen. In de Elzas en in Baden worden ook zoete wijnen gemaakt van pinot gris. We proefden drie verschillende Elzassers: Domaine Trimbach, Domaine René Muré en de Clos Zwingel van Domaine Léon Boesch. Hoewel het drie verschillende wijnstijlen waren, hadden ze toch alle drie een rijkere en rijpe stijl. René Muré 2014 was een wijn met complexe geuren die varieerden van rijp geel fruit naar natte bodem en bosgrond. De smaak was eerder vettig en vol met een peperachtige nasmaak. Trimbach Réserve 2013 was eveneens vrij rijk met een beetje restsuiker. Deze wijn werd vergist in roestvrijstalen tanks. Duidelijk een krachtige stijl, kenmerkend klassiek Elzas pinot gris. De wijn van Léon Boesch uit 2014 was de meest droge Elzaswijn met een fijn zuur en een lange rijke afdronk. Een heel mooie en sierlijke wijn. Deze wijn werd vergist in grote fusten en bleef 12 maanden in contact met de lie.
De namen pinot gris en pinot grigio worden ook in de overzeese gebieden gebruikt om twee wijntypes aan te duiden. Op de website van het Australisch wijnbureau geven ze het verschil tussen pinot grigio en pinot gris. De Australische pinot grigio is gevinifieerd in roestvrij staal op lage temperatuur, terwijl de pinot gris-vermelding op het etiket naar een rijkere stijl en/of houtgelagerde wijnen verwijst.

De flights
Het verschil tussen pinot gris en pinot grigio merkten we al in de 1ste flight met verschillende jaargangen van Wijndomein Aldeneyck samen met een pinot grigio van Terlaner uit Alto Adige. Aldeneyck 2014 had aantrekkelijke friszure aroma’s met veel citrus en subtiele kruidigheid. De smaak was eveneens zeer fris met een licht peperachtige nasmaak. Heerlijk evenwichtige wijn.
De Terlaner daarentegen was opvallend floraal met een hint van honing.  De eerste neus had groene kruiden en een beetje buxus. Een moment moest ik aan sauvignon blanc denken. De smaak was sappig en vol, met een warme gloed.
in andere flights proefden we verschillende jaargangen van Thorn en Apostelhoeve. Ook hier herken ik meer de rijpe stijl met weinig restsuiker, maar een goed evenwicht tussen aciditeit en volume. Vooral Thorn 2013 viel bij mij zeer in der smaak. Ik omschreef deze wijn als elegant en speels met een goede structuur. Ook Thorn 2016 is een beloftevolle iets rijpere wijn. Bij de wijnen van Wijngaardsberg met voorop 2016, noteerde ik zeer sappige wijn met levendige, crispy aciditeit. Jules had ook een 2009 mee genomen en deze wijn proefde heel kruidig en peperachtig in de afdronk. Was nu perfect te drinken.
In de volgende flight proefden we de wijnen van Apostelhoeve. Het was al enkele jaren geleden dat ik deze wijnen kon proeven. Apostelhoeve 2012 was een zeer zuivere wijn met fijn zuur, dat schitterende speelde met het beetje restzoet. Wat een mooi contrast. Jaargang 2016 was voor mij nog erg jong en zal wellicht zeer mooi evolueren.
De assemblage wijn Cuvée XII op basis van muller thurgau, auxerrois en pinot gris bevestigde mijn eerdere stelling dat pinot gris zich goed leent om te mengen met andere druiven. Deze jonge wijn van 2016 is nu vooral gemarkeerd door de aromatische muller thurgau en auxerrois. Ik rook vooral bloemengeuren, exotisch fruit en gekonfijte citrus. De wijn had een bijzonder sappige smaak.
De Cuvée XII heeft een heel toegankelijke stijl met zacht fruitig zoet en fijn zuur. Dat pinot gris zich goed voelt als assemblage druif, bewees Martin Bacquaert van Entre-Deux-Monts met zijn pinot gris, geassembleerd met pinot auxerrois, sieger en chardonnay. Dat levert een elegante evenwichtige wijn met een duidelijk charmerende invloed van de pinot auxerrois.  Iemand rond de tafel sprak van een “wijn met veel spanning”.
De laatste 2 flights kwamen de wijnen van Château Bon Baron naar voren met aansluitend de houtgelagerde wijnen. Ik verwees in de inleiding al naar de schitterend verouderde 2008. In de meer recente jaargangen viel 2014 op met zijn mooie neus van rijpe peer, bloemen en gele vruchten. De smaak was zeer evenwichtig, niet te zwaar op de hand, maar vol finesse. Een heel geslaagde en verfijnde wijn. Het millésime 2015 was duidelijk rijker, een beetje meer van alles, en iets zwaarder dan 2014.  Château Bon Baron laat zijn pinots 12 maanden rijpen in barriques, medium toasted. Toch was enkel bij 2013 een lichte houtinvloed waar te nemen. Bij de andere wijnen gaf de rijping een fluwelige smaak aan de wijnen. De Apostelhoeve 2015 kreeg 6 maanden houtrijping met wekelijkse batonnage. Ook hier was het hout heel goed geïntegreerd.
In de wijn van het oogstjaar 2011 was geen hout meer merkbaar. Deze wijn had veel aroma’s van gekonfijt fruit met een zachte smaak. Een goed verouderde wijn. Hetzelfde proefden we in Aldeneyck barrique 2014, hoewel bij deze wijn de frisse tonen iets meer naar voren kwamen. In de aroma’s was er subtiel hout waar te nemen, met bijenwas, kruidig en een lichte hint van boter. Een geslaagde wijn met een verfrissende smaak en lange afdronk.
Op het einde van de tasting kwamen we op adem met twee ‘late harvest’ wijnen van Thorn en Aldeneyck. Dit zijn beiden geslaagde dessertwijnen waarbij de zoete smaak perfect gecounterd wordt door frisse zuren. Een mooie afsluiter.

Conclusie
Na de proeverij stel ik vast dat ‘onze’ wijnen ergens tussen beide wijnstijlen in zitten. Zijn ze nu meer Italiaanse pinot grigio of Elzasser pinot gris?
Ik vind dat de pinot gris der lage landen een eigen stijl heeft. Omzeggens alle Nederlandse en Belgische wijnen die we proefden hadden een eerder volle smaak, ondersteund door een fijnzinnige aciditeit. Veel wijnen hadden ook een mooie lengte. Uiteraard speelden de jaargangen een rol. Maar toch was er de rode draad van degelijke, goed gemaakte wijnen.
Dit was een bijzonder interessante en leerzame dag. Compliment voor organisator Stefaan Soenen en de aanwezige wijnbouwers voor hun openheid en de informatie die ze met ons deelden. En uiteraard dank aan Tine en Karel van Wijndomein Aldeneyck voor de gastvrijheid.