Ik raas met een ongelooflijke snelheid met de TGV naar Bordeaux. Mensen zitten te praten, slapen of lezen hun favoriete boek. Voor mij zit een mooie jonge vrouw, ze leest een boek.
Ik probeer discreet de titel te lezen, maar het lukt me niet. Ik probeer altijd, als ik reis met de trein of het vliegtuig, te ontdekken wat mensen rondom mij lezen. De mooie jonge dame legt haar boek neer en tersluiks lees ik de titel. Het is de Franse versie van ‘Dagboek van een Zwaluw’, een boek van Amélie Nothomb. Ik vind de mooie jonge dame plots nog mooier.

5 uren op de trein
Zou iemand 5 uren trein kunnen vullen met het lezen in een wijnboek, vraag ik me af?
Ik probeer – op de cadans van de trein – mijn rijtje favoriete wijnboeken voor de geest te halen. Het is vreemd, maar steeds komt hetzelfde boek voor mijn ogen. Is het omdat ik met een groep wijnliefhebbers op weg ben voor enkele dagen Bordeaux, dat in mijn hoofd mijn exemplaar van Editions Féret uit 1968 te voorschijn komt, een reusachtige kanjer van een boek waarin alle wijnkastelen van Bordeaux staan met beschrijving van het wijngoed. Het boek is bijna duizend pagina’s dik en het papier is flinterdun. Het boek is veel gebruikt: de rechterbenedenhoek van elk blad is zwart en hier en daar tonen kleine scheurtjes de gezegende leeftijd van het boek. Ik merk dat de vroegere eigenares vooral informatie opzocht over Médoc, want dat hoofdstuk is het meest gehavend. Dit boek koester ik met veel emotie, want ik kreeg het van een vriendin, een grote dame uit de wijnwereld. Ze werd in de jaren tachtig verkozen tot beste vrouwelijke sommelier van de wereld. Onlangs kocht ik in Parijs een recenter exemplaar, modern, even dik en het papier is nog altijd even dun. Ik gebruik het regelmatig, want volgens mij is de informatie in dit boek wellicht het meest accuraat van alle boeken die over Bordeaux verschijnen.

Mooie kaarten
Zoals vele collega’s heb ik, bij mijn eerste stappen in de wijnwereld, bijna uitsluitend de Larousse wijnencyclopedie geraadpleegd. Dat was 30 jaar geleden een zeer goed boek, overzichtelijk en je kreeg actuele en correcte informatie – hoewel, hoe zou ik toen geweten hebben wat correct was en wat niet… Daarna werd de grote wijnatlas van Oz Clarke – een  onhandig en veel te groot boek – interessant studiemateriaal. Het was de eerste wijnatlas met reliëfkaarten. Met dit boek leerde ik de invloed van terroir en microklimaten kennen. Later heb ik de uitgebreide atlas van Benoît France doorworsteld en ontzettend veel geleerd. Deze schitterende atlas met uiterst gedetailleerde kaarten van elk Frans wijngebied is een heerlijk interessant boek, maar helaas nooit een bestseller geweest. Enkele jaren geleden kon je het boek kopen voor een prikje. Volgens mij is dit boek een must voor de echte liefhebber van Franse wijn.

Wijnreizen
Ik hou van boeken en van wijnreizen. Halfweg de jaren negentig begon ik aan de verkenning van de wijngaarden en dat bracht me in alle continenten. Overal waar ik kom, koop ik een goed wijnboek van het bezochte land en die boeken krijgen een apart vak in mijn boekenkast. Het is niet alleen interessant voor de noodzakelijke informatie, de boeken hebben tevens een emotionele waarde. Als ik ze bekijk of raadpleeg sta ik terug in de wijngaarden van Nieuw-Zeeland, Chili, Zuid-Afrika of Argentinië. Een heerlijke manier om herinneringen levendig te houden.

Misschien wel het belangrijkste boek dat ik de laatste jaren aanschafte is de fameuze The Oxford Compagnion to Wine van Jancis Robinson. Alweer een stevige kanjer die je niet zo gemakkelijk in je handbagage stopt. Geen reisliteratuur dus, maar wel een ideale informant om een reis voor te bereiden. Miss Robinson laat zich goed adviseren en zorgt dat haar boek – bij de verschijning – actueel en correct is. De Compagnion heeft me nog nooit in de steek gelaten. En zowaar… in de nieuwe versie van The Compagnian 2015, die in april 2015 zal verschijnen, werd ik gevraagd om de bijdrage over de Belgische wijnen te schrijven.
Daar ben ik trots op en wat een eer.

Ik stel vast dat mijn favoriete wijnboeken vooral informatief zijn. Misschien moet ik toch eens op zoek gaan naar een mooie roman over wijn om te lezen en te genieten bij een goed glas.

Soms vragen (oud) cursisten of wijnliefhebbers mij hoe het werkjaar van een wijnbouwer eruit ziet. Het werk in de wijngaard begint in de winter, na de oogst, als de goudgele bladeren afvallen en de aarde weer tot rust komt en rijm de velden met een zachte witte deken bedekt.
In de wijngaard wordt dan de basis gelegd voor de volgende oogst. In onze contreien, op het noordelijk halfrond loopt de cyclus in de wijngaard van december tot november, maar bij onze tegenvoeters op het zuidelijk halfrond is dit 6 maanden later. Iedere kwaliteitsvolle wijn, van klein tot groot groeit uit deze cyclus en is het resultaat van vele handen in de wijngaard.
Het is het werk in de wijngaard die de basis legt van een goede wijn.

met oenoloog Francois Xaveriat in zijn wijngaard in Clos de Vougeot

December/januari
Tijdens de maanden december, januari en ook soms in februari worden de ranken gesnoeid. Deze fase is van groot belang voor de volgende oogst. De wijnboer snijdt de overtollige takken weg en houdt twee mooie scheutjes over voor de volgende groei. De snoeiwijze is verschillend, naargelang de soort duif, het wijntype dat de wijnboer wil maken en de heersende tradities in de wijnstreek. Vroeger werd het snoeisel verbrand, maar vandaag wordt het snoeihout om ecologische redenen meer en meer verwerkt tot bodembedekkers in de wijngaard.

Januari/februari
Na de feestdagen gaat het werk in de wijngaard verder. In de donkere dagen, midden de winter wordt verder gesnoeid, rank per rank. Weer of geen weer, het secure werk gaat onverminderd voort. Bij te stevige vrieskou wordt niet gesnoeid. Het snoeien blijft een van de zaken die tot nu toe niet gemechaniseerd is. De grillige groei van de ranken laat geen automatisch snoeiwerk toe.

Februari/maart
De snoei gaat door tijdens de maand februari en sommige wijnboeren durven zelfs snoeien tot ver in de maand maart. Tijdens deze maanden komt stilaan de sapstroom op gang en komt de plant weer tot leven. In deze periode, als de prille lente zijn opwachting maakt, wordt de wijngaard netjes opgekuist. De resterende takken en ander snoeiafval worden verwijderd en de wijnboer ploegt een eerste maal om de grond luchtig te maken.

Maart/april
Einde maart, begin april is het moment van de knopvorming, waarna  de takjes en bladeren traag beginnen te groeien. Het is een mooi moment in de wijngaard, als het nieuwe leven zich ontwikkelt. De eerste lentezon nodigt ook uit om door de wijngaard te flaneren en de scheuten te leiden en vast te maken. Soms is het noodzakelijk om reparaties uit te voeren en afgestorven of oudere niet-productieve planten te vervangen door jong plantgoed.

April/mei
Nu komt de wijngaard tot volle bloei. De wijnrank is een snelle en weelderige groeier die een strenge hand vraagt. Daarom leidt de wijnboer zijn ranken en scheuten langs ijzeren draden. Tijdens de maand mei wordt opnieuw geploegd om onkruid te verwijderen. In sommige streken moet de wijnboer zijn bloesems beschermen tegen voorjaarsvorst. Die kan ongenadig toeslaan en grote delen van de opbrengst bedreigen. Sommigen zetten kleine kachels in de wijngaard, anderen sproeien water over de planten of laten grote windmolens draaien om de koude luchtlagen te verwijderen.
Mei/juni
In juni gebeurt de bloesemvorming. Deze periode van 7 tot 15 dagen is een heel belangrijke stap in de vegetatieve cyclus in de wijngaard. De wijnboer hoopt op aangename warme temperaturen. Tijdens deze periode worden de snelgroeiende takken opgebonden en verder geleid langs de ijzeren bedrading. De langste takken worden afgesneden, deze techniek de ‘rognage’ is belangrijk voor de latere ontwikkeling van de trossen. In deze periode, afhankelijk van de weersomstandigheden, moet de wijn boer soms ingrijpen en de ranken behandelen tegen schimmels en andere ziekten.

Juni/juli
Voor de verdere ontwikkeling van de trossen heeft de wijnrank voldoende licht en zon nodig. Daarom verwijdert de wijnboer overtollige bladeren en twijgen om de trossen volop licht te geven. Sommige wijnboeren durven zelfs trossen te verwijderen om andere druiven beter te laten ontwikkelen en rijpen. Deze techniek, de groene oogst of vendange verte, wordt veel toegepast voor grote kwaliteitswijnen.

Juli/augustus
In het begin van de maand augustus verkleuren de druiven stilaan naar blauw of geel. Het is de periode dat ze volop rijpen en suiker aanmaken De meeste wijnboeren kijken er verlangend naar uit. In deze periode weet de wijnboer al wanneer de oogst zal doorgaan. Soms begint de ‘véraison’ een beetje vroeger en zijn de druiven vroeger rijp. De wijnboer is deze dagen veel aanwezig in de wijngaard. Velen voeren een tweede ‘rognage’ uit en verwijderen overtollige takken en bladeren. Alles is nu gericht op de rijping van de druif.

Augustus/september
De rest van de maand augustus is wachten en hopen op mooi weer, zodat de druiven goed rijp worden. In deze maand wordt de wijnkelder klaargemaakt voor de ontvangst en verwerking van de druiven. In september gaat de wijnboer de rijpheid van de druiven na en dan volgt het signaal voor het grote moment: de oogst. In heel wat streken wordt al in september geoogst. Veel goede wijnboeren hechten veel belang aan kwaliteitsvolle vruchten. De druiven kunnen zowel handmatig of machinaal geoogst worden.

September/oktober
Ook in oktober worden nog druiven geplukt en voor producenten van overrijpe druiven is dit zelfs nog later op het jaar. Overrijpe druiven worden soms druif per druif geplukt en leveren poëtisch verfijnde wijnen. Na de pluk liggen de wijngaarden er wat verlaten bij. Goede wijnbouwers passeren door de ranken en leggen compost tussen de wortels als basis voor de winter.

Oktober/november
In deze maanden is de cyclus rond en wordt de wijngaard voorbereid voor de winterrust. De bladeren vallen af en de sapstroom vermindert en stopt bij de eerste koude najaarsdagen. De wijnboer gaat nog eenmaal door de wijngaard met de ploegschaar. Hij ploegt compost in de grond en in sommige, eerder koude streken wordt de grond opgehoopt langs de ranken. Met deze techniek, de ‘buttage’ beschermt hij de ranken tegen de vrieskou. In november beginnen sommige wijnboeren opnieuw met de snoei of la taille en begint de wijncyclus van vooraf aan.

December
Na het vallen van de bladeren komt de wijngaard tot rust en houdt hij zijn “winterslaap”. Voor de wijnbouwer is dit geen periode van rust integendeel!. Hij snoeit en verwijdert het dode hout en onderhoudt zijn wijngaard, een primordiale stap voor de toekomstige oogst.